Eerste Staat van Groningen en Noord-Drenthe gepresenteerd

Op dinsdag 15 april verschijnt in Delfzijl de eerste Staat van Groningen en Noord-Drenthe. Tijdens een bijeenkomst wordt het rapport officieel aangeboden aan staatssecretaris Eddie van Marum. Aleid Brouwer presenteert het rapport namens het onafhankelijke consortium van CMO STAMM, Aletta Advies en KplusV. De Staat van Groningen en Noord-Drenthe biedt een jaarlijks overzicht van de voortgang van herstel en perspectief in de regio en is te downloaden via deze link. 

Een ereschuld aan de regio

De Staat van Groningen en Noord-Drenthe vloeit voort uit de kabinetsreactie ‘Nij Begun’ op de parlementaire enquêtecommissie naar de gaswinning in Groningen. De commissie stelt dat Nederland een ereschuld heeft aan de regio. De belangen van de inwoners van Groningen en Noord-Drenthe zijn jarenlang genegeerd. Het systeem om de gevolgen van de gaswinning en aardbevingen op te lossen faalde. De gevolgen voor mensen, huizen, gemeenschappen en de regio zijn enorm. In Nij Begun komt het kabinet met 50 maatregelen voor een generatielange (30 jaar durende) aanpak voor herstel en toekomstperspectief in Groningen en Noord-Drenthe. Eén van de maatregelen uit Nij Begun is het jaarlijks uitbrengen van deze Staat van Groningen en Noord-Drenthe.

Wat staat er in deze monitor? 

Deze eerste Staat van Groningen en Noord-Drenthe is een ‘lichte’ versie, omdat het kabinetsbeleid nog niet volledig is uitgewerkt en de doelstellingen nog niet allemaal zijn vastgesteld. De nadruk ligt dit jaar op schadeherstel en versterking. Denk hierbij aan hoeveel schadevergoeding is uitgekeerd door het Instituut Mijnbouwschade Groningen (IMG) en hoeveel woningen zijn versterkt door Nationaal Coördinator Groningen (NCG). In het hoofdstuk ‘Staat van de Aanpak’ bespreken we hoe het staat met de uitwerking van de Sociale Agenda, de Economische Agenda en de isolatieaanpak. In het hoofdstuk ‘Staat van de Kennis’ worden relevante onderzoeken uitgelicht die in 2024 zijn uitgekomen over het aardbevingsdossier. 

De Staat van Groningen en Noord-Drenthe 2025 heeft twee gezichten. We geven de feitelijke stand van zaken weer, een objectieve weergave van data en informatie over de voortgang van het proces. Versterking, herstel en verduurzaming gaan echter niet alleen over stenen, installaties en maatregelen, maar vooral ook over Groningers en Drenten. Hun stem klinkt door in de focusgroepen over schade en versterken én in zeven individuele interviews waarin zij hun ervaringen delen. 

In de gesprekken met inwoners en in de aanloop daarnaartoe bleek duidelijk dat emoties nog steeds heel dicht aan de oppervlakte liggen. De verhalen laten zien welke wissel de gaswinning heeft getrokken op de samenleving en dat herstel van vertrouwen, net als fysiek herstel en het creëren van perspectief, misschien wel meer dan een generatie tijd nodig heeft. Zo levert de Staat van Groningen en Noord-Drenthe 2025 al met al een beeld op van de feitelijke start en voortgang van Nij Begun en van de persoonlijke verhalen achter de cijfers.

Op weg naar milder, menselijker en makkelijker

Sinds de oprichting van het IMG (en zijn voorganger TCMG) is eind 2024 bijna € 2,5 miljard uitgekeerd voor schadevergoeding. Het grootste deel van dit bedrag, ruim € 1,6 miljard, is besteed aan het vergoeden van fysieke schade aan woningen en gebouwen. Meer dan € 500 miljoen is uitgekeerd voor waardedaling van woningen en ruim € 250 miljoen voor immateriële schade. Met de invoering van nieuwe maatregelen na de parlementaire enquête, zoals herstel tot € 60.000 zonder causaliteitstoets, zet het IMG stappen naar een menselijkere, mildere en makkelijkere aanpak. De komende jaren moet blijken of deze veranderingen inderdaad leiden tot meer tevredenheid en vertrouwen.

De staat van de versterking 

Van de bijna 28.000 adressen in de werkvoorraad van NCG zijn eind 2024 462 niet beoordeeld. De opdracht aan NCG om in 2024 alle resterende adressen in hun werkvoorraad van dat moment te beoordelen, is nog niet gehaald. Inmiddels is 60% van alle adressen op norm, ten opzichte van 43% in 2023. Van de oorspronkelijke doelstelling om de versterkingsoperatie in 2028 af te ronden is in 2024 bekend geworden dat deze niet haalbaar is. Begin 2025 geeft NCG aan dat eind 2028 85% tot 95% van de versterkingsopgave is afgerond. De laatste adressen verwachten ze uiterlijk tussen medio 2030 en medio 2032 af te ronden. 

Ook NCG ondergaat grote veranderingen in hun taken en werkwijze in dienstverlening, onder andere als gevolg van de maatregelen van Nij Begun. Er zijn verbeteringen doorgevoerd in het uitvoeren van de versterkingsopgave die inmiddels tot enige versnelling van de versterking leiden.

Ervaringen uit het verleden 

Zowel voor schadeherstel, als voor versterking zien we dat bewoners nog veel onzekerheid en onvrede ervaren. Kritiek op de deskundigheid, de complexiteit en de willekeur in de besluitvorming maken duidelijk dat de complexe en emotionele historie van het schadedossier niet snel ongedaan kan worden gemaakt. Oud zeer en gestapelde versterkingsprocessen hebben een diepe inbreuk gemaakt op het vertrouwen van de inwoners. De ervaringen hebben hierdoor vaak een sterke negatieve ondertoon. Tevredenheid is vooral te vinden bij inwoners waarbij het versterkingsproces (bijna) is afgerond. Bij het afhandelen van schade zien we dat tevredenheid een duidelijke link heeft met de snelheid van het proces (zo wordt de vaste vergoeding hoog gewaardeerd) en met het al dan niet krijgen toegekend van een vergoeding. 

De afdronk over het geheel is dat de beladenheid van de schade en de afhandeling en versterking in de regio diep zit en bepalend is voor de gevoelens over hoe het nu gaat. De nieuwe aanpak heeft tijd nodig om overal neer te dalen.

Inlossen ereschuld

Naast maatregelen om de schadeherstel- en versterkingsoperatie milder, menselijker en makkelijker te maken, neemt het Rijk ook specifieke maatregelen gericht op het inlossen van de ereschuld en het bieden van perspectief. Het Rijk en de regio Groningen en Noord-Drenthe werken samen dit pakket aan maatregelen uit in een Isolatieaanpak, een Sociale Agenda en een Economische Agenda. De optelsom aan maatregelen in de kabinetsreactie moet leiden tot een herstel van het vertrouwen in de overheid. In 2024 was de uitvoering van deze maatregelen nog in voorbereiding. Naar verwachting kunnen vanaf 2026 daadwerkelijk de voortgang en de resultaten van de uitvoering van de maatregelen worden gemonitord.

De Staat van Groningen en Noord-Drenthe is in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties door het consortium CMO STAMM, Aletta Advies en KplusV samengesteld.