English translation below
In maart 2019 begon Susan Ketner als lector Integrale aanpak kindermishandeling aan de Hanzehogeschool Groningen. Het afgelopen jaar schreef Ketner onderzoeksvoorstellen, vergrootte ze haar netwerk, gaf gastlessen en lezingen en verdiepte haar kennis over onveiligheid in gezinnen. In deze blog vertelt de lector over de effecten van de coronacrisis voor kwetsbare gezinnen. 

Wat zijn de langetermijneffecten van opgroeien in een kwetsbaar gezin?

We weten uit diverse onderzoeken steeds meer over de gevolgen van verwaarlozing, misbruik en kindermishandeling. Kinderen die opgroeien in gezinnen waar sprake is van onveiligheid, kunnen fysieke en psychische problemen krijgen en een verstoorde ontwikkeling, zowel op korte als op lange termijn. Directe gevolgen zijn bijvoorbeeld letsel, stress, trauma of gedragsproblemen. Later kunnen problematische gehechtheid, posttraumatische stress of problemen met emotieregulatie optreden. Daarbij komt dat kinderen die geweld hebben meegemaakt, als volwassene vaker te maken hebben met psychische problemen, criminaliteit of gedragsproblemen, én een verhoogd risico hebben om zelf geweld te gaan gebruiken in het gezin, de zogenaamde intergenerationele overdracht. Maar ik wil het eigenlijk niet te lang hebben over deze effecten. Je stapt hiermee namelijk gemakkelijk een valkuil in die ik het liefst wil vermijden, namelijk het eenvormig en contextloos maken van kindermishandeling. Of het zelfs te presenteren als een actieve handeling van kwaadwillende ouders. Terwijl het meestal gaat om gezinnen die door verschillende omstandigheden onder druk staan, en ouders die door onmacht of onwetendheid, maar over het algemeen met goede bedoelingen, keuzes maken die uiteindelijk niet in het belang van de kinderen zijn.

Maar hoe is dat tijdens de coronacrisis, nu gezinnen thuis zitten?

Zeker nu denk ik aan kwetsbare gezinnen, in een tijd waarin ouders en kinderen op elkaar zijn aangewezen en er voor hen geen afleiding buitenshuis is. Gezinnen waar een kwetsbare balans is, waar de druk oploopt en de onmacht geen uitlaatklep heeft. Gezinnen waar geen sprake is van beschermende factoren, zoals een stabiele partnerrelatie, een goed sociaal netwerk en de moed om om hulp te vragen. Gelukkig merk ik dat er veel aandacht is voor deze gezinnen. Zo zetten veel gemeenten zich ervoor in dat kinderen uit kwetsbare gezinnen op school of elders terecht kunnen, is er een crisisfonds voor kwetsbare kinderen in leven geroepen en doen professionals er alles aan om ‘hun’ gezinnen in beeld te houden en bij te staan. Vanachter keukentafels en op geïmproviseerde werkplekken begeleiden allerlei professionals zo goed mogelijk de mensen om wie zij zich zorgen maken. Een juf checkt dagelijks al haar leerlingen, en niet alleen of zij hun huiswerk gemaakt hebben. Een GGZ-medewerker steekt z’n nek uit voor opvang van de kinderen van een cliënt. De Kindertelefoon draait overuren. 

Is dat belangrijk, om in contact te blijven met deze gezinnen? 

Dat is nog belangrijker dan je zou vermoeden. Want veel ervaringsdeskundigen vertellen dat gezien en gehoord worden de eerste behoefte is in onveilige thuissituaties. In het boek ‘De Omstanders’ beschrijft historica Jorien Meerdink hoe in de buurt waar zij opgroeide geweld in gezinnen werd toegedekt: “Natuurlijk gaven we signalen af. Maar naar kinderen werd niet geluisterd – en dat is nog steeds zo. In mijn eenzaamheid dacht ik dat ik de enige was.” Schrijver Bart Chabot deelt de herinneringen aan zijn grillige vader in ‘Mijn vaders hand’. Ook hij voelde zich er alleen voor staan: “Ook al wist je je omringd door nog zoveel dierbaren, je reisde alleen en droeg je eigen koffer. Wat en wie je was moest je diep in jezelf wegstoppen; zo diep en ver weg dat je er zelf niet bij kon”. Met de herinneringen en de pijn stoppen slachtoffers ook stukjes van zichzelf weg. Af en toe komt de pijn boven. Zo stond ondernemer Olcay Gulsen in de serie ‘Olcay & Huiselijke geweld’ zichtbaar emotioneel bij het huis waar ze met geweld en onveiligheid is opgegroeid. Met de verwondering van vroeger in haar stem verzuchtte ze: "Je hoopt dat iemand je komt redden, als kind, maar er kwam nooit iemand om je te redden." 

Wat doet het lectoraat in deze crisis?

Ik zit op mijn handen. Ik onderdruk de reflex om vanuit mijn thuiswerkplek allerlei oplossingen te bedenken in de huidige situatie. Want ik denk dat in de aanpak van kindermishandeling vaak een aantal denkfouten wordt gemaakt. Ten eerste zien we vaak dat er na incidenten allerlei nieuw beleid wordt opgetuigd, bijvoorbeeld om nóg beter te signaleren of nóg sneller te kunnen ingrijpen. Altijd goed gemeend, vaak strenger en steviger, maar niet altijd beter. Ten tweede wordt, als er haast bij is, over het algemeen niet gekozen voor duurzame interventies, maar voor oplossingen gericht op de kortere termijn. Daarmee is een gezin misschien tijdelijk geholpen, maar vaak zien we dat na afloop de problemen weer opspelen, vaak heviger dan ervoor. Ten derde, ik noemde het al, kan onveiligheid in gezinnen niet los gezien worden van de context, en kunnen ouders alleen geholpen worden als zij vanuit een niet-beschuldigende houding worden benaderd, zonder dat zij bang hoeven zijn voor maatregelen die het gezin als geheel niet ten goede komen. Dat sluit aan bij mijn laatste punt. Uit verschillende onderzoeken én uit de ervaringen van betrokkenen, blijkt dat hulpverlening alleen helpt als deze goed is afgestemd met alle gezinsleden. Ouders en kinderen willen en moeten zélf kunnen meedenken en meebeslissen over hoe de onveiligheid in het gezin het beste kan worden gestopt. Ook dat wordt in goedbedoelde haast wel eens vergeten. Maar laat ik niet te negatief afsluiten: er zijn wel degelijk dingen die we op dit moment kunnen doen voor ouders en kinderen die het moeilijk hebben. 

Wat kunnen we nu wél doen voor deze gezinnen?

De huidige situatie is een wake-up call. We beseffen nog meer hoe lastig het is voor sommige gezinnen om overeind te blijven, we ontdekken de aandachtspunten in de huidige aanpak en professionals zoeken de grenzen van hun mogelijkheden om gezinnen toch te kunnen helpen. We kunnen leren van wat nu niet goed gaat, maar net zo goed leren we van de creatieve en onorthodoxe oplossingen die nu soms gekozen worden. En verder kan iedereen een steentje bijdragen. Zoals wel blijkt uit de voorbeelden die ik noemde, is de eerste stap een arm om iemands schouder, in deze tijd een spreekwoordelijke of virtuele. Daadwerkelijke hulp kan (en moet) later. Maak je je zorgen om een ouder die onder druk staat? Ken je een kind dat het thuis niet goed heeft? Laat weten dat je er bent! Stuur een kaartje, maak een praatje op afstand bij de voordeur, bied aan een klusje te doen, laat de kinderen even samen buiten spelen. En durf zelf ook aan de bel te trekken bij vrienden of familie als het je even teveel wordt. Want alleen samen krijgen we corona onder controle, en alleen samen kunnen we uiteindelijk onveiligheid in gezinnen bespreekbaar maken, tegengaan en stoppen. 

Hear, see, and support, especially now!

 
In March 2019, Susan Ketner started as a lecturer Integral approach to child abuse at the Hanze University of Applied Sciences. Last year Ketner wrote research proposals, expanded her network, gave guest lectures and presentations, and deepened her knowledge about insecurity in families. In this blog the lecturer tells about the effects of the corona crisis for vulnarable families.

What are the long-term effects of growing up in a vulnerable family?

From various studies, we know more and more about the consequences of neglect, abuse, and child abuse. Children who grow up in unsafe family contexts can experience physical and psychological problems and a disturbed development, both in the short and the long term. Direct consequences are, for example, injury, stress, trauma or behavioural problems. Later, personal attachment problems, post-traumatic stress or problems with emotion regulation can occur. In addition, children who have experienced violence are more likely to experience mental problems, crime or behavioural problems as adults, and have an increased risk of using violence in their own family, the so-called intergenerational transmission. But I don't really want to talk about these effects for too long. Because you can easily enter a pitfall that I would prefer to avoid, namely to make child abuse uniform and without context. Or even present it as an active act of malicious parents. While these are usually families that are under pressure from different circumstances, and parents who, through impotence or ignorance, but generally with good intentions, make choices that are ultimately not in the best interest of the children.

But how is it going during the corona crisis, in which families are at home?

Especially now, I think of vulnerable families, at a time when parents and children are dependent on each other and there is no distraction for them outside the home. Families where there is a vulnerable balance, where there is high pressure and powerlessness has no outlet. Families in which  there are no protective factors, such as a stable partner relationship, a good social network and the courage to ask for help. Fortunately, I notice that there is a lot of attention for these families. For example, many municipalities are working to ensure that children from vulnerable families can go to school or elsewhere, a crisis fund for vulnerable children has been set up, and professionals are doing everything they can to keep 'their' families in the picture and assist them. From behind kitchen tables and at improvised workplaces, all kinds of professionals guide the people they are worried about in the best possible way. A teacher checks all her students daily, and not only whether they have done their homework. A mental healthcare employee sticks his neck out to care for the children of a client. The ‘ Kindertelefoon’ (a phone number children can call when they need help or support, manned by volunteers) is working overtime. 

Is that important, to stay in touch with these families? 

That's even more important than you'd suspect. Many experts argue that being seen and heard is the first need in unsafe home situations. In the book ‘De Omstanders’ (The Bystanders), historian Jorien Meerdink describes how violence was covered up in families in the neighbourhood where she grew up: "Of course we gave off signals. But children were not listened to - and this is still the case. In my loneliness, I thought I was the only one." Writer Bart Chabot shares the memories of his capricious father in 'Mijn vaders hand’ (My father's hand). He, too, felt alone: "Even though you knew you were surrounded by so many loved ones, you travelled alone and carried your own suitcase. You had to hide deep inside yourself what and who you were; so deep and far away that you could not reach it yourself". Together with the memories and the pain, victims also put pieces of themselves away. Occasionally the pain comes to the surface. In the series ‘Olcay & Huiselijk Geweld’ (Olcay & Domestic Violence), entrepreneur Olcay Gulsen stood visibly emotional at the house where she grew up with violence and insecurity. With the amazement of the past in her voice she sighed: "You hope that someone will come to save you, as a child, but no one ever came to save you". 

What does the professorship do in this crisis?

There is not much I can do. I am suppressing the reflex to come up with all kinds of solutions for the current situation from my home office. Because I think that a number of thinking errors are often made in the approach to child abuse. First of all, we often see that after an incident all kinds of new policies are put in place, for example, to identify problems even better or to be able to intervene even more quickly. Always well-meant, often stricter and firmer, but not always better. Secondly, when in a rush, the choice is generally not for sustainable interventions, but for solutions aimed at the shorter term. This may help a family temporarily, but we often see the problems reappear afterwards, often more severely than before. Thirdly, as I have already mentioned, unsafety in families cannot be separated from the context, and parents can only be helped if they are approached from a non-accusatory point of view, without them having to fear measures that do not benefit the family as a whole. This is in line with my last point. Various studies and the experiences of those involved show that assistance only helps if it is well-attuned to all family members. Parents and children want to and must be able to think along and decide for themselves how the unsafety in the family can best be stopped. This is sometimes forgotten in a well-intended rush. But let me not conclude too negatively: there are indeed things we can do at the moment for parents and children who are struggling. 

What can we do for these families?

The current situation is a wake-up call. We realize even more how difficult it is for some families to maintain themselves, we are discovering the issues in the current approach and professionals are looking for the limits of their possibilities to help families. We can learn from what's not going well, but we also learn from the creative and unorthodox solutions that are sometimes chosen during this time. And everyone can make a contribution. As can be seen from the examples I mentioned, the first step is an arm around someone's shoulder, in this day and age a proverbial or virtual one. Actual help can (and should) be given later. Are you worried about a parent who is under pressure? Do you know a child who is not well at home? Let them know you're there! Send a card, have a remote chat at the front door, offer to do a chore, let the children play outside together for a while. And dare to let friends or family know if it gets too much for you. Because only together we can get corona under control, and only together we can eventually discuss, prevent and stop unsafety in families.