Microplastics: wat doen ze met ons?
Barbro Melgert, hoogleraar Respiratoire Immunologie, bestudeert de effecten van microplastics op onze longen. ‘Ik dacht dat de plastics niets zouden doen. Maar dat was dus wel zo.’ Melgert heeft ontdekt hoe microplastics de longen aantasten en kan uitleggen hoe we onze blootstelling kunnen verkleinen. Dit is het laatste artikel in een serie van vier over plastic onderzoek aan de RUG.
FSE Science Newsroom | Tekst René Fransen | Beeld Leoni von Ristok
In haar onderzoek bestudeert Melgert hoe onze longen reageren op stoffen die we inademen. In 2018 kreeg ze een subsidie om het effect van microplastics op de longen te onderzoeken. ‘Ik wist destijds maar heel weinig over microplastics. Ze zijn in 2004 voor het eerst beschreven, toen vanwege de effecten op zeeleven, maar ik werd me er relatief laat van bewust.’
Tegenwoordig weten we dat microplastics ook in onze huizen aanwezig zijn, vooral in de goed geïsoleerde moderne woningen. Microplastics zijn kleine deeltjes, van een paar millimeter tot microscopisch klein. Het kunnen bijvoorbeeld fragmenten zijn van de synthetische vezels waarmee onze kleding is gemaakt, of van het polyester tapijt. Maar microplastics kunnen ook in cosmetica zitten, zoals in een gezichtsscrub.
De ontdekking van microplastics
In 2004 publiceerden Britse zeebiologen het artikel ‘Lost at sea: Where is all the plastic’ (Op zee gebleven, waar is al ons plastic?) in het tijdschrift Science. Daarin beschreven zij dat de oceaan vol zit met kleine stukjes plastic en ze uitten hun zorg over de risico’s daarvan. Het slot is een waarschuwing: ‘Plastic kan chemische stoffen aan zich binden, weer loslaten en transporteren. Maar we moeten nog uitvinden waar giftige stoffen uit plastics in onze voedselketen kunnen terechtkomen. Er is meer onderzoek nodig om vast te stellen of deze stukjes plastic gevolgen hebben voor het milieu.’ Simpel gezegd: de schrijvers maken zich zorgen over de giftige effecten op vissen, en op degenen die vis eten.
Sinds de publicatie van dit artikel zijn microplastics overal op de planeet aangetroffen, ook in ons lichaam, tot in de hersenen en de placenta. Wetenschappers hebben ook nanoplastics gevonden die kleiner zijn dan 0,001 millimeter. Er zijn veel indicaties dat ze slecht zijn voor het milieu, en vermoedelijk ook schadelijk voor de gezondheid van mensen. Maar het is lastig de effecten van microplastics precies vast te stellen, omdat er zoveel verschillende soorten zijn.
Microplastics in mini-longen
Melgert heeft de effecten van microplastics bestudeerd in mini-longetjes die zij in het lab kweekt uit stamcellen. ‘Ik deed dat voor microplastics van polyester en nylon, omdat die veel voorkomen in woningen.’ Zij verwachtte niet veel van deze experimenten: ‘Ik dacht dat de plastics niets zouden doen. Maar dat was dus wel zo.’ De resultaten waren overduidelijk: nylon had een zichtbaar effect op de ontwikkeling van de luchtwegen, maar veel minder op de longblaasjes die zuurstof opnemen en kooldioxide uitstoten.
De proeven lijken erop te wijzen dat een giftige stof uit het nylon is gekomen. ‘Maar de producenten ontkenden dat er iets aan was toegevoegd.’ Er zijn verschillende manieren waarop het nylon kan zijn vervuild, bijvoorbeeld tijdens het productieproces, of door iets op te pikken tijdens gebruik. ‘En als het plastic is gerecycled is het onmogelijk om er achter te komen waar het oorspronkelijke nylon vandaan kwam.’
Melgert en haar team hebben inmiddels wel ontdekt hoe de nog onbekende vervuiling de ontwikkeling van de longen verstoort: dat gaat via het activeren van de zogeheten retinezuur-receptor in celkernen. ‘Maar het is heel lastig om te achterhalen welke stof dat precies doet. Dan moet je alle stoffen in microplastics testen, en dat is zoeken van een naald in een hooiberg.’ Wat het nog ingewikkelder maakt is dat het veel tijd kost om de mini-longetjes te kweken, en dat dit nogal kostbaar is. ‘We werken daarom aan een snellere en goedkopere manier om stoffen te screenen.’
Mini-longen
Melgert werkt met zogeheten organoïden, mini-longetjes die in het lab zijn gekweekt uit stamcellen. Dat zijn de cellen die ons lichaam gebruikt om weefsels te vernieuwen. Stamcellen uit de longen kunnen zich specialiseren in verschillende richtingen, bijvoorbeeld tot luchtwegen of longblaasjes. Wanneer een stamcel één zo’n route in gaat heet dat proces ‘differentiatie’. In hun experimenten met nylon microplastics zagen Melgert en haar team dat het proces van differentiatie richting luchtwegen was verstoord.
Het meeste onderzoek bij microplastics is er op gericht te kijken waar ze precies aanwezig zijn en niet wat ze daar dan doen.
Te veel plastics
Om een idee te geven van de klus die Melgert en haar collega’s moeten klaren: er zijn inmiddels zo’n 13.000 verschillende additieven beschreven die in plastics worden gebruikt. Bij ongeveer de helft daarvan is er een vermoeden dat ze slecht zijn voor de gezondheid. ‘Maar het meeste onderzoek bij microplastics is er op gericht te kijken waar ze precies aanwezig zijn en niet wat ze daar dan doen, of nog belangrijker, via welk mechanisme ze iets doen.’ Wat het nog lastiger maakt is dat onderzoeken naar microplastics slecht met elkaar te vergelijken zijn: zoals gezegd zijn er veel verschillende plastic soorten, waar dan ook nog eens verschillende additieven aan zijn toegevoegd.
Om meer zicht op de effecten van plastics te krijgen heeft de Nederlandse overheid via ZonMW (een financieringsorganisatie voor gezondheidsonderzoek) een nationaal onderzoeksprogramma opgezet met de naam MOMENTUM. Hierin bestuderen Nederlandse wetenschappers allemaal dezelfde plastics, waarvan we bovendien weten dat die aanwezig zijn in het milieu én dat ze effecten hebben op onze gezondheid. Het gaat dan om polyvinylchloride (PVC), polyethyleen (PE), polyethyleen terephthalaat (PETG) en nylon.
Melgert: ‘Bovendien gebruiken we allemaal dezelfde microplastic-deeltjes voor ons onderzoek.’ Dit project ging van start in 2021 en is inmiddels in de afrondende fase. De resultaten zullen later dit jaar gepubliceerd worden en laten dan hopelijk zien via welke mechanismen microplastics onze gezondheid aantasten. Bij het project zijn ook milieu-psychologen betrokken, om te bepalen wat mensen weten over microplastics en hoe we het gedrag van mensen kunnen veranderen om het ontstaan van microplastics en de blootstelling daaraan te verminderen.
Microplastics in je wasmachine
Microplastics ontstaan door wrijving met plastic objecten. Wanneer je kleding van synthetisch materiaal wast kun je op verschillende manieren het ontstaan van microplastics verminderen. Je wasmachine helemaal vullen vermindert bijvoorbeeld wrijving. Waspoeder werkt als schuurmiddel, dus kun je beter vloeibaar wasmiddel gebruiken. En ook wassen op een lagere temperatuur vermindert het ontstaan van microplastics.
Koop geen goedkope plastic rommel die niet herbruikbaar is, en ook geen fast fashion kleding.
Microplastics in huis
Uiteindelijk is blootstelling aan microplastics een probleem dat we zelf veroorzaken, ook door ons consumptiepatroon. ‘Ik ben gestopt met het gebruik van plastic magnetronbakjes voor het bewaren en opwarmen van voedsel, om mijn blootstelling te verminderen’, zegt Melgert. Ze geeft ook het advies om regelmatig te stofzuigen, en je huis goed te luchten. ‘En koop geen goedkope plastic rommel die niet herbruikbaar is, en ook geen fast fashion kleding, die doorgaans veel meer pluist.’ Een algemeen advies is gewoon minder plastic te gebruiken. ‘Daarnaast zouden er wetten moeten komen waardoor we kunnen zien wat er is gebruikt bij de productie van plastics.’
Vorige maand ontving Barbro Melgert een subsdie uit de ZonMW Open Competitie, voor het project 'Zijn microplastics een milieu-oorzaak voor het ontstaan van longkanker?'
Dit is het laatste artikel in een serie van vier over plastic onderzoek aan de Faculty of Science and Engineering van de RUG. Zie onder voor de overige artikelen.
| Gepubliceerd op: | 22 april 2025 |
De komende weken introduceren de genomineerden voor de Ben Feringa Impact Award 2025 zichzelf en hun impactvolle onderzoek of project. Deze week: Noor Swart en Berend Roorda, genomineerd in de categorie 'onderzoeker,' voor hun online intiatief demonstratierecht.nl
| Gepubliceerd op: | 22 april 2025 |
De komende weken introduceren de genomineerden voor de Ben Feringa Impact Award 2025 zichzelf en hun impactvolle onderzoek of project. Deze week: Makke Marij Bakker, Annika Zweep, Adriaan Beelaerts van Blokland & Lisette Kamping genomineerd in de categorie student met hun Collective Memory Dialoogkaarten.
| Gepubliceerd op: | 22 april 2025 |
De vurigheid waarmee Donald Trump de Amerikaanse democratie aan het uithollen is, lijkt nooit eerder te zijn voorgekomen. In het verleden hebben presidenten wel vaker hun macht aangewend om presidentiële decreten uit te vaardigen, maar niet in het tempo van Trump. Wat als de VS minder democratisch is dan we denken?
| Gepubliceerd op: | 22 april 2025 |
De Rijksuniversiteit Groningen is meer dan alleen het Academiegebouw zoals we dat nu kennen. In deze serie, gebaseerd op de podwalk en het boekje In het spoor van de Academie, zetten we verschillende gebouwen (en een kunstwerk) van de RUG en hun geschiedenis in het zonnetje. In deze aflevering: het Muntinggebouw.
| Gepubliceerd op: | 22 april 2025 |
De nieuwe podcast "Open Science Bites" van de Rijksuniversiteit Groningen presenteert verhalen van RUG-academici over hun inspanningen om meer open te zijn.
| Gepubliceerd op: | 22 april 2025 |
Hoe kunnen we met zijn allen minder afhankelijk worden van Big Tech? Een actuele en prangende vraag die ook binnen de RUG speelt. Recent ging er een petitie rond van een groep stafleden die ervoor pleiten dat de RUG zich losmaakt van Google en Amazon. Peter van de Waerdt promoveerde in november vorig jaar op precies dit onderwerp. De veelzeggende titel van zijn proefschrift: Data is power.
| Gepubliceerd op: | 21 april 2025 |
Sommige dingen liggen zó voor de hand, dat je je afvraagt waarom ze nog niet bestonden. De website demonstratierecht.nl is zo’n ding. Deze site is ontwikkeld door universitair hoofddocent Berend Roorda en promovenda Noor Swart en bundelt alle informatie over het demonstratierecht.
| Gepubliceerd op: | 17 april 2025 |
The University of Groningen (UG) and the UMCG participate in a national open access agreement with the publisher PLOS. The agreement applies to seven journals. All publication types are covered under the agreement. The deal has different financial implications for UG and UMCG authors
| Gepubliceerd op: | 15 april 2025 |
De Rijksuniversiteit Groningen ontvangt bijna 1,5 miljoen euro subsidie van de Provincie Groningen om ondernemende academische onderzoekers te begeleiden bij het ontwikkelen van innovatieve ideeën tot een startup.
| Gepubliceerd op: | 15 april 2025 |
Nathalie Katsonis wint de Ammodo Science Award for Fundamental Research. Ze ontwikkelt adaptieve moleculaire materialen en onderzoekt de chemische oorsprong van leven, wat ook weer inzichten oplevert voor vaccins en het opruimen van olievlekken op zee.
| Gepubliceerd op: | 15 april 2025 |
Voor haar baanbrekende onderzoek naar moleculaire systemen ontvangt Nathalie Katsonis de Ammodo Science Award for fundamental research 2025.
| Gepubliceerd op: | 15 april 2025 |
De Faculteit Rechtsgeleerdheid van de Rijksuniversiteit Groningen lanceert op 16 april 2025 de eerste aflevering van diens podcast Recht op Nieuws. Het thema van de eerste aflevering is: ‘Kan de overheid straks zomaar organisaties verbieden?’
| Gepubliceerd op: | 15 april 2025 |
Ons datagebruik is nog nooit zo hoog geweest, maar er ontstaan steeds meer zorgen over onze online aanwezigheid. Wie controleert de online ruimte en hoe wordt dit gedaan? Hoe kunnen overheidsregels helpen om de gevolgen van beslissingen, voor de privacy en veiligheid van internetgebruikers, te beheersen? Dit zijn kernvragen binnen de onderzoeksthema's van Oskar Gstrein, universitair hoofddocent Human Dignity in the Digital Age.
| Gepubliceerd op: | 15 april 2025 |
Impact gaswinningsproblemen op Groningers: negatieve ontwikkeling zet niet door, maar meerdere keren schade blijft een punt van zorg
| Gepubliceerd op: | 15 april 2025 |
Twee studententeams van de Rijksuniversiteit Groningen en de Hanze Hogeschool testen op 24 april twee zelfgebouwde mini-satellieten in de gemeente Oldambt.
| Gepubliceerd op: | 14 april 2025 |
Edita Jurak zoekt bacteriën waarvan de enzymen nuttig zijn bij het recyclen, maar ook bij het opruimen van plastics in de natuur.
| Gepubliceerd op: | 14 april 2025 |
Drie ENW-M subsidies van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO)
| Gepubliceerd op: | 14 april 2025 |
Paolo Pescarmona ontwerpt en bouwt katalysatoren, die bijvoorbeeld koolstofdioxide kunnen omzetten in plastics.
| Gepubliceerd op: | 11 april 2025 |
Transforming Interaction: A Workshop on AAC, Social Robotics, and Conversational AI
| Gepubliceerd op: | 10 april 2025 |
Nederland heeft plannen om te investeren in een AI Factory, met financiële steun vanuit Europa en de regio. Dit initiatief is een belangrijke stap om de regio en het land verder te versterken op het gebied van kunstmatige intelligentie (AI).
| Gepubliceerd op: | 08 april 2025 |
De RUG heeft dit jaar een eigen 'Science Space' op het bevrijdingsfestival. Onderzoekers kunnen daar hun onderzoek delen. Denk aan flitslezingen van tien minuten, korte films, mini-workshops, live demonstraties, kunstinstallaties en meer.
| Gepubliceerd op: | 08 april 2025 |
Openingstijden UB Goede Vrijdag, Pasen, Koningsdag 2025
| Gepubliceerd op: | 08 april 2025 |
De Rijksuniversiteit Groningen is meer dan alleen het Academiegebouw zoals we dat nu kennen. In deze serie, gebaseerd op de podwalk en het boekje In het spoor van de Academie, zetten we verschillende gebouwen (en een kunstwerk) van de RUG en hun geschiedenis in het zonnetje.
| Gepubliceerd op: | 08 april 2025 |
Jaarlijkse gasbesparing gelijk aan verbruik 1300 Groningse huishoudens
| Gepubliceerd op: | 08 april 2025 |
180 deelnemers uit 18 verschillende landen, 55 verschillende organisaties en 50 onderwijsinstellingen. Op 27 en 28 maart was de Rijksuniversiteit Groningen gastheer van de ENLIGHT IMPACT Conference waar onderzoekers, beleidsmakers en het bedrijfsleven samenkwamen om te kijken hoe je betekenisvolle impact tot stand kunt brengen en de muren tussen wetenschap en maatschappij kunt slechten.
| Gepubliceerd op: | 07 april 2025 |
Ruim de helft van de vrouwen krijgt te maken met urineverlies. RUG-onderzoeker Anne Loohuis ontwikkelde een app om vrouwen op een toegankelijke manier te helpen hun urineverlies onder controle krijgen. Daarmee zorgt ze ook voor een grote kostenbesparing.
| Gepubliceerd op: | 07 april 2025 |
Wetenschappers van de RUG werken aan nieuwe manieren om plastic afval te recyclen en er nieuwe, hoogwaardige producten van te maken.
| Gepubliceerd op: | 07 april 2025 |
De Universiteit van Nederland deelt een aflevering met econoom Sandra Phlippen van de RUG. In deze aflevering legt ze uit hoe belangrijk wereldhandel is, wat de basisprincipes zijn van een goed fundament hiervoor en hoe importtarieven de boel kunnen verstoren.
| Gepubliceerd op: | 07 april 2025 |
Prof. dr. Marleen Kamperman en Marijke Leliveld hebben EUR 100.000 ontvangen van de Gratama Stichting voor hun onderzoeksproject gericht op het produceren van biologisch textiel voor duurzame mode.
| Gepubliceerd op: | 03 april 2025 |
De startups IMChip van prof. dr. Tamalika Banerjee en MimeCure van prof. dr. Erik Frijlink en dr. Luke van der Koog zijn doorgedrongen tot de top 10 van de nationale Academische Startup Competitie.
| Gepubliceerd op: | 03 april 2025 |
Schrijf jij het beste Nederlandstalige essay over het thema ‘AI en cultuur’? Dan ben je de winnaar van de Gerrit Krolprijs 2025! Het Talencentrum en de opleiding Nederlandse Taal en Cultuur van de Rijksuniversiteit Groningen organiseren deze vierde editie van de Gerrit Krolprijs. Studenten van álle universiteiten en hogescholen uit het Nederlands taalgebied kunnen meedoen.
| Gepubliceerd op: | 03 april 2025 |
Het symposium 'From Underground to Mainstream' brengt experts, belanghebbenden en onderzoekers uit verschillende disciplines samen om de rol van de ondergrond in de energietransitie te verkennen. Het vindt plaats op 9 april.
| Gepubliceerd op: | 02 april 2025 |
De Rijksuniversiteit Groningen (RUG) scoort hoog op een imago-onderzoek van
Nederlandse universiteiten, uitgevoerd door marktonderzoeksbureau Markteffect. Op alle onderzochte studiekeuze-aspecten scoort de universiteit bovengemiddeld onder de onderzochte Nederlandse scholieren.
| Gepubliceerd op: | 01 april 2025 |
Het nieuwe kiesstelsel, voorgesteld door minister Uitermark (NSC), kan mogelijk het fundamentele principe van evenredige vertegenwoordiging ondermijnen. Dat stelt hoogleraar Davide Grossi van de Rijksuniversiteit Groningen.
| Gepubliceerd op: | 01 april 2025 |
Hannah Dugdale doet niet alleen biologisch onderzoek naar veroudering, ze brengt ook in kaart hoe het is gesteld met de diversiteit in de wetenschap. Voor dat laatste kreeg ze eind 2024 een van de twee jaarlijkse Athena Awards toegekend, een NWO-prijs voor succesvolle en inspirerende vrouwelijke onderzoekers die een rolmodel zijn voor anderen Dugdale: ‘Diversiteit in je onderzoeksgroep verbetert de kwaliteit van het werk.’
| Gepubliceerd op: | 01 april 2025 |
Vanaf 1 september ontvangen deelnemers aan het programma na succesvolle afronding een masterdiploma van zowel de Rijksuniversiteit Groningen als de Vrije Universiteit Amsterdam.
| Gepubliceerd op: | 01 april 2025 |
Volgens de onafhankelijke Keuzegids Masters 2025 is de Executive MBA van de University of Groningen Business School de best beoordeelde MBA van Nederland (deeltijd én voltijd).
| Gepubliceerd op: | 01 april 2025 |
Academic leads from the Risk, Crises, and Resilience (RCR) theme of the Rudolf Agricola School for Sustainable Development met to brainstorm on the theme, its core content, and the principles that will guide their collective work. They used compelling metaphors from art, nature, and sports to frame their insights.
| Gepubliceerd op: | 01 april 2025 |
Professor Ming Cao ontvangt een Groeifondssubsidie van EUR 2,4 miljoen voor onderzoek dat bij gaat dragen aan het sneller invoeren van AI bij mkb-bedrijven in de technische industrie in Nederland.
| Laatst gewijzigd: | 22 april 2025 09:43 |
Meer nieuws
-
15 april 2025
1,5 miljoen subsidie van Provincie Groningen voor innovatieve technologie in de regio
De Rijksuniversiteit Groningen ontvangt bijna 1,5 miljoen euro subsidie van de Provincie Groningen om ondernemende academische onderzoekers te begeleiden bij het ontwikkelen van innovatieve ideeën tot een startup.
-
15 april 2025
Nathalie Katsonis wint Ammodo Science Award 2025
Voor haar baanbrekende onderzoek naar moleculaire systemen ontvangt Nathalie Katsonis de Ammodo Science Award for fundamental research 2025.
-
15 april 2025
Fundamenteel onderzoek met levensgrote effecten
Nathalie Katsonis wint de Ammodo Science Award for Fundamental Research. Ze ontwikkelt adaptieve moleculaire materialen en onderzoekt de chemische oorsprong van leven, wat ook weer inzichten oplevert voor vaccins en het opruimen van olievlekken op...