Vol verwachting zet ik de televisie aan. Het is weer maandag, dus tijd om de sportrubriek van De Avondshow met Arjen Lubach te kijken! Waar ik stiekem al de hele week naar uitkijk is: wat zal sportredacteur Diederik Smit nu weer antwoorden op Arjens “welkom”?

Het is een genot van jewelste: iedere week geeft hij weer een ander antwoord, iets wat eigenlijk totaal niet past als antwoord op “welkom”. Arjen introduceert Diederik Smit aan het publiek en heet hem welkom, waarop hij bijvoorbeeld antwoordt: “nou ja, dat is natuurlijk de olifant in de kamer.” Gek antwoord, hè? Dat was waarschijnlijk zijn raarste, maar hij heeft nog een paar, zoals “ja, maar goed, het, eh... ja”, of “ja, Diederik welkom, absoluut,” waarbij hij zichzelf dus terug welkom heet. Diederik Smit geeft telkens heel rare antwoorden op “welkom”. Voordat ik Nederlandse Taal en Cultuur studeerde, kon ik er nooit precies mijn vinger op leggen waarom zijn antwoorden zo gek zijn. Maar een tijdje terug heb ik het vak Semantiek gehad en sindsdien weet ik waarom het eigenlijk zo gek is wat hij zegt.

Afspraken in gesprekken

Wat wij tijdens het spreken doen, is het toepassen van het coöperatieprincipe. Dit principe  komt aan bod bij vakken als Semantiek, Pragmatiek en Gespreksanalyse. Het coöperatieprincipe gaat ervan uit dat er in een gesprek een impliciete afspraak is dat sprekers en luisteraars zich aan bepaalde regels houden. 

Binnen het coöperatieprincipe kun je vier categorieën onderscheiden die bepaalde regels, ook wel de Maximes van Grice genoemd, omvatten. Maximes zijn algemeen geformuleerde principes, zoals ‘wees beleefd’ of ‘wees duidelijk’. Onder de vier Maximes van Grice vallen de Maxime van Kwantiteit, Kwaliteit, Relatie en Wijze. De Maxime van Kwantiteit houdt in dat je zo informatief mogelijk moet zijn en niet méér moet zeggen dan nodig is. De Maxime van Kwaliteit stelt dat je niet iets moet zeggen waarvan je weet dat het niet waar is. Tot slot wil de Maxime van Wijze dat je onduidelijkheden vermijdt en de Maxime van Relatie dat je relevant bent.

Diederik Smit schendt met zijn antwoorden op “welkom” telkens de Maxime van Relatie. Zijn omslachtige antwoorden zijn vermakelijk, maar niet relevant. Ik kan me voorstellen dat je verbaasd opkijkt als je voor de eerste keer de sportrubriek van De Avondshow kijkt en Diederik Smits antwoord hoort.

Satirische schendingen

Niet alleen Diederiks reacties op “welkom” schenden de Maximes. In de aflevering “Gender Reveal door Mathieu van der Poel” bespreken Arjen Lubach en Diederik Smit de val van Kjeld Nuis nadat hij heeft geschaatst. Arjen vraagt aan Diederik: “hoe is het uiteindelijk met hem afgelopen?” waarop Diederik antwoordt: “hij is vierde geworden”, maar Arjen bedoelde hoe het was met het welzijn van Kjeld Nuis. Hier schendt Diederik dus de Maxime van Relatie, omdat zijn bijdrage niet relevant is. Arjen was namelijk geïnteresseerd in hoe het met Kjeld Nuis ging, los van zijn prestatie. De Avondshow met Arjen Lubach is natuurlijk een satirisch programma, dus taaluitingen worden opzettelijk verkeerd opgevat, en dat maakt het juist zo leuk om naar te kijken.

Verrijking 

Dankzij mijn studie vallen er steeds meer puzzelstukjes op zijn plaats: ik kan beter achterhalen waarom mensen bepaalde uitspraken doen, en wat ze ermee bedoelen. Ik kan lachen om verkeerde taaluitingen, terwijl ik ondertussen in mijn achterhoofd denk: "ah ja, hier schendt-ie de Maxime van Wijze!” Leuk hoe mijn favoriete tv-programma en de studie Nederlandse Taal en Cultuur elkaar ineens blijken te verrijken. Ik heb nu het vak Gespreksanalyse, dus grote kans dat ik straks met kersverse gesprekskennis op zak nóg meer kan smullen van de volgende afleveringen.