[English version below] Alex Friedrich heeft een uitgesproken ambitie: “We gaan er samen voor zorgen dat Noord-Nederland in 2025 wat antibioticaresistentie betreft de veiligste regio van Europa is.” De kennis is er, na ruim vijftien jaar onderzoek. Het komt er nu op aan om met die kennis aan de slag te gaan en verdere bewijslast te verzamelen op basis waarvan ziekenhuizen, verpleeghuizen, GGD ’s, artsenpraktijken en overheden structureel beleid kunnen ontwikkelen en vooral implementeren. Met de Duits-Nederlandse grensstreek als ‘Living Lab’, Groningen als kenniscentrum en de Aletta Jacobs School of Public Health als vliegwiel.

Zeg infecties en je denkt in één adem door aan antibiotica. We denken dat we daarmee afdoende beschermd zijn, maar zijn dat allerminst. De antibioticaresistentie neemt grimmige vormen aan. Alex Friedrich spreekt van een explosieve situatie en zegt: “Als we de handen niet ineen slaan om het tij te keren, onder meer door kritischer om te gaan met het toedienen van antibiotica en het voorkomen van verspreiding, wordt verantwoorde en complexe medische zorg op den duur onmogelijk.”

Kans op ziekenhuisinfectie neemt snel toe

“Doordat de maatschappij vergrijst, hebben steeds meer mensen te maken met een korte of langere ziekenhuisopname. Tegelijkertijd zijn er steeds complexere medische interventies mogelijk. Daarmee neemt de kans op zorggerelateerde infecties snel toe. Nu al is bekend dat drie tot tien procent van alle ziekenhuisopnames gepaard gaat met een infectie. Vaak helpen antibiotica, maar vaak ook niet, want steeds meer bacteriën zijn resistent tegen antibiotica. Binnen de EU raken jaarlijks 2.5 miljoen mensen besmet zo’n ‘ziekenhuisinfectie’. Daarvan komen ruim 90 duizend mensen te overlijden en wordt bij 27 duizend mensen vastgesteld dat antibioticaresistentie daar de oorzaak van is. Dit zijn cijfers die er niet om liegen.”

Antibioticaresistente neemt om verschillende redenen toe. Alex Friedrich: “Wij zijn nog niet zo lang in staat om mensen te herkennen aan hun microbioom, wat een belangrijke stap is in het zichtbaar maken van het onzichtbare: ons individuele micro-organisme-profiel. Die microbioom is uiterst gecompliceerd en verandert gedurende de levenscyclus, maar ook wanneer je antibiotica krijgt. Bij het ouder worden of in het geval van ziekte neemt de weerstand af en dan krijgen resistente bacteriën meer kans een infectie te veroorzaken. Die kunnen resistentie weer doorgeven aan andere bacteriën, waardoor de resistentie toeneemt. Met het toedienen van niet-noodzakelijke antibiotica versnel je dat proces. Het probleem is: je ziet het niet meteen gebeuren. Daarom is bewustwording binnen de volledige zorgketen van cruciaal belang. Door de risico’s zichtbaar te maken en op basis van objectief onderzoek te laten zien welke maatregelen effect sorteren, creëren we draagvlak voor proactief en preventief beleid. Preventie kost natuurlijk geld, maar geen preventie is nog veel duurder. Dat gaan we in de Nederlands-Duitse grensstreek laten zien en daar zal heel Europa profijt van hebben. Ik overdrijf niet als ik zeg dat Noord-Nederland met betrekking tot antibioticaresistentie de toekomst van Europa mede gaat bepalen.”

Alex Friedrich en zijn Nederlandse en Duitse onderzoekspartners hebben al een goed zicht op wat er in de regio speelt. De antibioticaresistente bacteriën staan geregistreerd in een database. Op iedere uitbraak kan direct worden gereageerd met een analyse en de ad hoc ontwikkeling van een antibioticum. Friedrich: “We kunnen nu zeer gericht regionaal optreden om bacteriën in de kiem te smoren. Maar de uitdaging is om vanuit de kennis die we hebben effectieve maatregelen te treffen, waardoor risicovolle micro-organismen überhaupt geen kans krijgen zich te verspreiden en infecties te veroorzaken. Nu al verrichten we in 23 ziekenhuizen langs de grens microbiologisch onderzoek om resistente bacteriën te identificeren en moleculair te beschrijven. Op basis daarvan kunnen ziekenhuizen sneller en beter gefundeerd beslissen hoe groot het probleem in de regio is en wanneer patiënten zouden moeten worden gescreend. Ook experimenteren we met nieuwe diagnostiekmethodieken die snel zijn en gericht op terugdringing van antibioticagebruik en verlaging van het verspreidingsrisico. Daarnaast leggen we veel nadruk op infectiepreventie programma’s.”

‘Implementation Science’

“We weten en kunnen al veel, maar er is nog veel onderzoek nodig om dit maatschappelijke probleem onder controle te krijgen. Dat begint met de noodzaak om het probleem en het belang van onderzoek te onderkennen en met de bereidheid om de kennis ook werkelijk in de praktijk toe te passen. En dan bedoel ik: in de volledige zorgketen én in de beleidssfeer. Wij hebben de kennis en daar moeten we ook werkelijk iets mee doen. ‘Implementation science’, zo noem ik dat. Niet alleen publiceren, maar samen zorgen voor de maatschappelijke vertaalslag.”

“Vanwege die maatschappelijke vertaalslag zet ik hoog in op de Aletta Jacobs School of Public Health. Ik denk aan een ‘orde van de ronde tafel’, waar experts uit verschillende faculteiten, maar ook zorgprofessionals en bedrijven op basis van gelijkwaardigheid aanschuift om expertise in te brengen. Met één gezamenlijk doel: de kwaliteit en duurzaamheid van onze volksgezondheidsvoorzieningen die bepalend zijn om op een gezonde manier oud te mogen worden en zijn en in onze ziekenhuizen gezond te worden en niet nog zieker vanwege een onbehandelbare infectie. De samenleving vraagt van ons: bescherm ons tegen infecties. Als wetenschappers en artsen hebben we de plicht om onze kennis daarvoor beschikbaar te stellen. De Aletta Jacobs School gaat daarbij functioneren als vliegwiel. Let op mijn woorden: in 2025 is Noord-Nederland wat het optreden van antibioticaresistentie en de behandeling van infecties betreft een van de veiligste regio’s van Europa. En als dat bewijs er eenmaal ligt, zal de rest van Europa daar een voorbeeld aan nemen.”

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Aletta Jacobs School of Public Health as flywheel: Alex Friedrich recounts

Alex Friedrich has one clear ambition: “Together, we are going to make sure that by 2025, the north of the Netherlands becomes the safest region in Europe where resistance to antibiotics is concerned.” The knowledge is present, after more than fifteen years of research. Now it comes down to getting to work with this knowledge and collecting further evidence on the basis of which hospitals, nursing homes, municipal health services, medical practices and authorities can develop structural policy and, more importantly, implement it. With the German-Dutch border region as ‘Living Lab’, Groningen as knowledge centre and the Aletta Jacobs School of Public Health as flywheel.

The term infection is strongly linked to antibiotics. We think that they offer sufficient protection, but this is definitely not the case. Antibiotics resistance is taking on vicious forms. Alex Friedrich speaks of an explosive situation and says: “If we do not join forces to turn the tide, among other things by being more discerning about the use of antibiotics and the prevention of dispersion, reliable and complex medical care will eventually become impossible.”

Rapidly increasing chances of hospital-acquired infection

“Because society is aging, more and more people experience brief or longer hospital admissions. At the same time, there is the possibility of ever-increasing complex medical interventions. This rapidly increases the risk of so-called healthcare-related infections. It is already known that three to ten percent of all hospital admissions come with an infection. Antibiotics often help, but just as often they don’t, because more and more bacteria are resistant to antibiotics. Within the EU, around 2.5 million people are infected with such a ‘hospital-acquired infection’ annually. Of these, over 90 thousand people die and 27 thousand people are diagnosed with antibiotics resistance being the cause. These are impressive figures.”

Antibiotics resistance is increasing for different reasons. Alex Friedrich: “It has not been that long since we have been able to identify people according to their microbiome, which is an important step in making the invisible visible: our individual micro-organism profile. This microbiome is extremely complicated and changes during the cycle of life, but also when people receive antibiotics. As you get older or in case of illness, your resistance decreases and the resistant bacteria have more opportunity to cause an infection. They can then pass on resistance to other bacteria, increasing resistance. The admission of unnecessary antibiotics speeds up this process. The problem is that you do not see it happening immediately. That is why awareness inside the entire chain of healthcare is of crucial importance. By exposing the risks and showing which measures are effective, through objective research, we create support for proactive and preventive policy. Of course, prevention costs money, but not having prevention is even more expensive. We will be showing this in the Dutch-German border region and all of Europe will benefit from this. I am not exaggerating when I say that the north of the Netherlands will be one of the influencers of the future of Europe with regard to antibiotics resistance.”

Alex Friedrich and his Dutch and German research partners already have a clear view of what is going on in the region. The antibiotic-resistant bacteria are registered in a database. Every outbreak can be responded to with an analysis and the ad hoc development of an antibiotic. Friedrich: “We have the ability to act with great regional precision to nip bacteria in the bud. But the challenge is to take effective measures from our current knowledge, not even giving risky micro-organisms the chance to spread, causing infections. We are already performing microbiological research in 23 border-region hospitals to be able to identify and molecularly describe resistant bacteria. Based on this, hospitals can make faster and sounder decisions about the scale of the problem in the region and when patients need to be screened. We are also experimenting with new diagnostic methods which are fast and aimed at reducing the use of antibiotics and decreasing the risk of spreading. In addition, we also place great emphasis on infection-prevention programmes.”

‘Implementation Science’

“We already know and can do a lot, but there is still a lot of research needed to be able to gain control of this social issue. This starts with the necessity to recognise the problem and the importance of research and with the willingness to actually implement the knowledge in practice. And by that, I mean: in the entire chain of healthcare as well as in policies. We have the knowledge and we really need to use it. ‘Implementation science’, that is what I call it. Not just publishing, but making the translation to society together.”

“Because of this translation to society, my aim for the Aletta Jacobs School of Public Health is high. I am thinking of an ‘order of the round table’, where experts from different faculties, as well as healthcare professionals and businesses join the discussion on an equal footing to contribute their expertise. With one common goal: the quality and durability of our healthcare provisions which are determinative for becoming and being old in a healthy way and becoming healthy again in our hospitals, and not becoming even more ill because of an untreatable infection. Society is asking us to protect them against infections. As scientists and doctors, we have a duty to make our knowledge available for this. Here, the Aletta Jacobs School will be acting as flywheel. Mark my words: in 2025, the north of the Netherlands will be one of the safest regions in Europe where the occurrence of antibiotics-resistance and the treatment of infections is concerned. And once this proof is there, the rest of Europe will follow by example.”