Research workshop: Weerbaarheid in rampzalige tijden

Languages / voertalen: Nederlands en Engels

In deze workshop gaan we na hoe premoderne samenlevingen in de Lage Landen van oudsher in staat zijn geweest crises in de zin van (omgevings)rampen als stormvloeden, aardbevingen, explosies en epidemieën te verwerken met het oog op sociale weerbaarheid in de toekomst. Het gaat hierbij zowel om rampen die in de Lage Landen hebben plaatsgevonden als om rampen elders in de wereld die hier te lande reacties losgemaakt hebben.

Collectieve verwerkingsprocessen van rampen gaan van oudsher gepaard met het zoeken naar verklaringen voor zulke ontwrichtende gebeurtenissen. In het transnationale onderzoek naar de (cultuur)historische dimensies van rampen is herhaaldelijk gewezen op de religieuze verklaringsperceptie die wel ‘peccatogeen’ wordt genoemd: een straffende of wrekende godheid (God) geselt de moreel verdorven (zondige) mensheid met een catastrofe ter aansporing tot inkeer en gedragsverandering. In West Europa blijkt dit langdurig dominante verklaringskader ruimte te hebben geboden voor verschuivingen naar meer optimistische duidingen waarbij rampen als demonstraties van goddelijke almacht werden beschouwd. Onderwerping aan een wrekende of almachtige God sloot bovendien niet uit dat er tijdens en na een ramp uitermate praktisch werd gehandeld, dat er geleerd werd uit rampervaringen, en dat er wetenschappelijk onderzoek werd gedaan. Tot ca. 1700 functioneerde het wetenschappelijke kader ondergeschikt aan het moreel-religieuze, nadien werd dit hiërarchische verband steeds losser. Tegenwoordig staan ‘antropogene’ verklaringen centraal die, vooral bij natuurrampen, opnieuw moreel ingekaderd kunnen zijn: ‘Nature Strikes Back’ omdat de mens zijn leefomgeving nietsontziend blijft exploiteren.

Zo luidt, in een notendop, het ‘grote’ verhaal dat het historische rampenonderzoek heeft opgeleverd. Deze bevindingen dienen uiteraard getest te worden, uitgediept en aangevuld. Hoe werden dergelijke acute crises gepercipieerd, geduid, en, in later tijd, herinnerd? Via welke media werd erover gecommuniceerd en middels welke beeld-, verhaal- en discussiepatronen? Welke verklaringskaders werden ingezet? Hoe werd er tot (praktisch) handelen aangezet? En in hoeverre waren bij dit alles ook bepaalde – persoonlijke/collectieve, politieke/economische - belangenagenda’s richtinggevend?

Extra informatie
- Aanmelden voor 1 juni bij Marijke Meijer Drees: m.e.meijer.drees rug.nl