Wie was Rudolf Agricola?

‘Het allerbelangrijkste is (…) iets nieuws bedenken en nalaten voor anderen, creativiteit dus, want anders zijn we niet meer dan een boek dat de dingen vasthoudt.’ (Rudolf Agricola)

Naar wie is ons instituut vernoemd?

Rudolf Agricola (1443/4 -1485) was een Nederlandse humanist, filosoof en filoloog. Hij was een van de belangrijkste figuren van de noordelijke renaissance. Hij wordt ook beschouwd als een van de belangrijkste personen in de geschiedenis van Groningen.

Hij staat bekend om zijn innovatieve bijdragen aan de studie en het onderwijs van de humaniora (zoals studie van de klassieke talen) , en aan de bevordering daarvan in de Nederlanden. Afkomstig uit Groningen had hij wetenschappelijke ambities met internationale reikwijdte, zoals ook onze Agricola School.

Agricola werd geboren in Baflo, een dorpje in de provincie Groningen. Hij studeerde letteren en rechten in Erfurt, Leuven, Pavia en Ferrara. Hij bleek er uit te blinken in de humaniora, was een uitzonderlijk begaafd redenaar en daarnaast een goede zanger, uitstekende organist en fervente bokser.

In 1479 keerde Agricola terug naar de stad Groningen, waarvan hij secretaris werd. Ook in deze functie reisde hij veel en legde hij tal van nationale en internationale contacten.

Tijdens de winter van 1481/1482 vertegenwoordigde hij bijvoorbeeld de stad Groningen aan het hof van de Bourgondische hertog Maximiliaan I. In 1484 aanvaardde hij een prestigieuze functie aan het hof van de bisschop van Worms. Na een reis naar Rome namens de Paltsgraaf overleed hij in 1485 in Heidelberg.

Inspirator van Erasmus

Als scholier in Deventer heeft Erasmus van Rotterdam persoonlijk kennisgemaakt met Agricola. Die ontmoeting omschreef Erasmus later als een van de hoogtepunten uit zijn leven. Zijn leven lang is hij Agricola blijven bewonderen. Het was ook Agricola die Erasmus inspireerde om zich als humanist op de studie van de originele talen van de Bijbel te storten (Hebreeuws, Grieks en Latijn). Hiermee werd Erasmus de bekendste Europese geleerde van zijn tijd.

Agricola's werk had grote invloed op de studie en het onderwijs van de humaniora in de Nederlanden en daarbuiten. Hij schreef verschillende belangrijke teksten over het onderwerp. Hij vertaalde talrijke Griekse werken in het Latijn (destijds de internationale voertaal in Europa). Hij was een van de weinigen ten noorden van de Alpen die het antieke Grieks beheerste. Hij zette zich ook in voor de studie van de antieke Griekse en Latijnse cultuur als grondslag van beschaving.

Zijn magnum opus, De inventione dialectica (Over dialectische vindingrijkheid, 1479) werd in 1515 voor het eerst gedrukt en daarna zeer populair in de 16e eeuw. Dit boek vormt een breuk met de middeleeuwse wijze van redeneren, en is een van de eerste en een van de belangrijkste theoretische bijdragen tot de argumentatieleer van de humanisten. Hoe kun je zinvol redeneren? Hoe kun je de voors en tegens tegenover elkaar zetten en argumenten afwegen? Hoe kom je tot praktisch advies en tot valide oordelen? Dit zijn vragen die de Agricola School zich ook tegenwoordig steeds stelt.

Academische vorming

Naast zijn wetenschappelijke bijdragen speelde Agricola ook een belangrijke rol in het culturele en intellectuele leven van Groningen. Hij behoorde tot de Aduarder Kring, een groep humanistische geleerden die in het klooster van Aduard bij Groningen bijeenkwam en daarmee Groningen vestigde als een centrum van avant-garde wetenschap. Als Agricola School vormen wij ook een kring van wetenschappers die werken aan de grenzen van het weten: we organiseren bijeenkomsten, symposia, webinars, research meet-ups en meer.

Vanwege zijn bijdragen aan de cultuur, het onderwijs en de wetenschap van zijn tijd werd Rudolf Agricola al door de stichters van de Groninger universiteit beschouwd als een van de belangrijkste figuren in de geschiedenis van Groningen. Nog steeds wordt zijn naam herinnerd in de provincie met verschillende monumenten, straten en gebouwen die naar hem zijn vernoemd.

Verder lezen:

• Rodolphus Agricola Gauronicus: Advocaat van beschaving, Adrie van der Laan, in: Groniek Nr 228/229 (2021 Groningen)

• Rudolf Agricola. Over dialiectiek en humanisme. Marc van der Poel.

• Rudolf Agricola (1443-1485). Biografie en bronnen over Erasmus’ belangrijkste leermeester. Enne Koops, in: Historiek (2016).