Het mooie is dat je als onderzoeker directe feedback krijgt

De European Researchers' Night en Zpannend Zernike zijn wetenschapsfestivals waar onderzoekers een breed publiek ontmoeten. ERN is gericht op volwassenen, terwijl ZZ bestemd is voor kinderen. In deze tweedelige serie vertellen RUG-onderzoekers over hun ervaringen tijdens de afgelopen edities. 'We stonden met ons kraampje precies op de goede plek, vlak naast de bar.'

Tekst: Jelle Posthuma

Zpannend Zernike en de European Researchers' Night (ERN) bieden wetenschappers de kans om daadwerkelijk onderzoek te doen tijdens het festival. Janina Wildfeuer, universitair docent aan de RUG, verzamelde samen met collega-onderzoeker Ielka van der Sluis data voor hun onderzoek. 'We deden een onderzoek dat zich richtte op drie korte strippagina's over de Heimlichmanoeuvre. De pagina's waren bedoeld ter vervanging van de klassieke posterinstructie met uitleg over de manoeuvre. In verschillende Amerikaanse staten is het wettelijk verplicht om deze poster in restaurants op te hangen.'

De drie strippagina's zijn een initiatief van kunstenaars die de traditionele Heimlich poster op een aantrekkelijkere manier wilden presenteren. Sommige strips volgen een traditionele paginaopmaak, terwijl andere een ingewikkelder lay-out en stijl hebben. 'We hebben de verschillende delen van de cartoons, de scènes en tekstballonnen, in puzzelstukjes geknipt. Vervolgens vroegen we bezoekers om de puzzel in de juiste volgorde te leggen, terwijl we hun beslissingen observeerden.’ 

‘Uiteindelijk wilden we de resultaten vergelijken met een lay-outanalyse van de strippagina's en kijken naar de verschillen in het begrijpen en reproduceren van de strips. Dit onderzoek kan bijdragen aan de kennis over de effectiviteit van verschillende strips in de context van gezondheidscommunicatie. Dergelijk onderzoek is van belang omdat strips steeds vaker worden gebruikt om een boodschap te verspreiden.’

Directe feedback 

De survey tijdens het festival is niet bepaald een traditionele manier om data te verzamelen, erkent Wildfeuer. 'We vroegen bijvoorbeeld niet naar demografische gegevens om deelnemers vooral niet af te schrikken.' Er was veel belangstelling: 70 mensen namen uiteindelijk deel aan het onderzoek. 'Ruim na 11 uur 's avonds waren er nog mensen aan het puzzelen. We zaten ook op een goede locatie, vlak naast de bar,' lacht Wildfeuer. Deelnemers waren erg geïnteresseerd in het project, zegt ze. 'We kregen veel vragen nadat ze de puzzel in elkaar hadden gelegd. Deelnemers wilden weten wat we met het onderzoek zouden doen. Het leuke is dat je als onderzoeker directe feedback krijgt. Gezondheidsthema's spreken mensen natuurlijk ook aan.'

Er ging heel wat werk zitten in het voorbereiden van de test, vervolgt Wildfeuer. 'We hebben de puzzels zelf gemaakt. Dat bracht een zeker risico met zich mee: is het de tijdsinvestering waard? Maar het was een hele goede ervaring, die ook veel data heeft opgeleverd. We zijn de gegevens nog aan het analyseren, maar we verwachten er binnenkort een artikel over te publiceren. Het was het meer dan waard.’

Diversiteit

Valeria Cernei, promovenda aan het Institute for Science Education and Communication van de RUG, deed ook onderzoek tijdens ERN en Zpannend Zernike. In haar geval was het een impactevaluatie van de twee evenementen. Cernei's promotieonderzoek draait om wetenschapscommunicatie, in het bijzonder de interactie tussen kennissystemen. 'Wetenschap', legt de promovenda uit, 'is één van de vele bestaande kennissystemen; ik bestudeer de machtsdynamiek tussen die systemen. Aan wetenschap wordt vaak veel gezag toegekend, terwijl andere vormen van kennis, zoals lokale kennis (van mensen die in een ecosysteem leven en het begrijpen) en ervaringskennis, ook heel waardevol zijn. Maar deze systemen krijgen vaak veel minder aandacht.’

Er is ook ongelijkheid binnen het wetenschappelijke systeem. Natuurwetenschappen worden vaak gezien als betrouwbaarder dan sociale wetenschappen. En binnen de academische wereld is het voor ‘gemarginaliseerde groepen’ moeilijk om serieus genomen te worden, zegt Cernei. ‘Het hiërarchische onderscheid tussen en binnen kennissystemen is nadelig voor succesvolle interactie en samenwerking.’

Voor de European Researchers' Night en Zpannend Zernike deed Cernei in opdracht van de organisatoren onderzoek naar de inclusiviteit van de evenementen, om hierover te leren voor de volgende edities. Ook de impact van de festivals en verschillende logistieke zaken werden in kaart gebracht. Volgens de promovenda kan impact op verschillende manieren worden uitgedrukt. Een van de belangrijkste doelen van de ERN was om de onderzoeker als 'mens' te laten zien en zo de veronderstelde kloof tussen de academische wereld en de samenleving te verkleinen. Voor Zpannend Zernike wilde de organisatie ook kinderen enthousiasmeren voor een wetenschappelijke carrière en verschillende rolmodellen bieden.

Beide evenementen slaagden er volgens Cernei in om deze doelen te bereiken. Tegelijkertijd bleef diversiteit een uitdaging: 'Het publiek bestond voornamelijk uit bezoekers uit de middenklasse met een bestaande interesse voor wetenschap.' In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, is wetenschappelijke interesse niet politiek neutraal, stelt de promovenda. 'Het is niet zoals een interesse in rockmuziek. Interesse in wetenschap geeft mensen bepaalde voordelen die hen helpt om een weg te vinden in de wereld, dat is een belangrijk voordeel in onze maatschappij. In het geval van Zpannend Zernike was de groep deelnemers meer divers door de betrokkenheid van basisscholen, vult de promovenda aan.

Samenwerking

Het is van groot belang dat minderheidsgroepen ook deelnemen aan wetenschapsfestivals en zich vertegenwoordigd en welkom voelen op deze evenementen, vervolgt Cernei. Volgens de promovenda kan het helpen om evenementen op verschillende locaties te organiseren. 'Het is belangrijk om evenementen te verbinden met lokale gemeenschappen. Denk bijvoorbeeld aan buurthuizen of opvangcentra voor vluchtelingen. Op deze manier kunnen we het 'wetenschapskapitaal' beter verspreiden.' Daarnaast kan samenwerken met lokale gemeenschappen bij het maken van programma’s nuttig zijn. Dit helpt om onderwerpen op te nemen waar mensen over willen leren of praten, zegt de promovenda. 'Op deze manier sluiten de onderwerpen beter aan bij de behoeften van het publiek.'

Bijna alle bezoekers van ERN hadden een 'geweldige tijd', benadrukt Cernei. 'De reacties waren bijna uitsluitend positief.' Hetzelfde gold voor Zpannend Zernike. 'We hebben de kinderen vragenlijsten laten invullen met smileys. Ze werden ook gevraagd om hun ervaringen op een muur te tekenen om de interactie te vergroten. Op die manier maakten we van de dataverzameling een leuk onderdeel van het evenement zelf.’

Inschrijven voor de volgende edities van de wetenschapsfestivals kan voor 1 mei via Zpannend Zernike en de European Researchers' Night (ERN) bieden wetenschappers de kans om daadwerkelijk onderzoek te doen tijdens het festival. Janina Wildfeuer, universitair docent aan de RUG, verzamelde samen met collega-onderzoeker Ielka van der Sluis data voor hun onderzoek. 'We deden een onderzoek dat zich richtte op drie korte strippagina's over de Heimlichmanoeuvre. De pagina's waren bedoeld ter vervanging van de klassieke posterinstructie met uitleg over de manoeuvre. In verschillende Amerikaanse staten is het wettelijk verplicht om deze poster in restaurants op te hangen.'

De drie strippagina's zijn een initiatief van kunstenaars die de traditionele Heimlich poster op een aantrekkelijkere manier wilden presenteren. Sommige strips volgen een traditionele paginaopmaak, terwijl andere een ingewikkelder lay-out en stijl hebben. 'We hebben de verschillende delen van de cartoons, de scènes en tekstballonnen, in puzzelstukjes geknipt. Vervolgens vroegen we bezoekers om de puzzel in de juiste volgorde te leggen, terwijl we hun beslissingen observeerden.’ 

‘Uiteindelijk wilden we de resultaten vergelijken met een lay-outanalyse van de strippagina's en kijken naar de verschillen in het begrijpen en reproduceren van de strips. Dit onderzoek kan bijdragen aan de kennis over de effectiviteit van verschillende strips in de context van gezondheidscommunicatie. Dergelijk onderzoek is van belang omdat strips steeds vaker worden gebruikt om een boodschap te verspreiden.’

Directe feedback 

De survey tijdens het festival is niet bepaald een traditionele manier om data te verzamelen, erkent Wildfeuer. 'We vroegen bijvoorbeeld niet naar demografische gegevens om deelnemers vooral niet af te schrikken.' Er was veel belangstelling: 70 mensen namen uiteindelijk deel aan het onderzoek. 'Ruim na 11 uur 's avonds waren er nog mensen aan het puzzelen. We zaten ook op een goede locatie, vlak naast de bar,' lacht Wildfeuer. Deelnemers waren erg geïnteresseerd in het project, zegt ze. 'We kregen veel vragen nadat ze de puzzel in elkaar hadden gelegd. Deelnemers wilden weten wat we met het onderzoek zouden doen. Het leuke is dat je als onderzoeker directe feedback krijgt. Gezondheidsthema's spreken mensen natuurlijk ook aan.'

Er ging heel wat werk zitten in het voorbereiden van de test, vervolgt Wildfeuer. 'We hebben de puzzels zelf gemaakt. Dat bracht een zeker risico met zich mee: is het de tijdsinvestering waard? Maar het was een hele goede ervaring, die ook veel data heeft opgeleverd. We zijn de gegevens nog aan het analyseren, maar we verwachten er binnenkort een artikel over te publiceren. Het was het meer dan waard.’

Diversiteit

Valeria Cernei, promovenda aan het Institute for Science Education and Communication van de RUG, deed ook onderzoek tijdens ERN en Zpannend Zernike. In haar geval was het een impactevaluatie van de twee evenementen. Cernei's promotieonderzoek draait om wetenschapscommunicatie, in het bijzonder de interactie tussen kennissystemen. 'Wetenschap', legt de promovenda uit, 'is één van de vele bestaande kennissystemen; ik bestudeer de machtsdynamiek tussen die systemen. Aan wetenschap wordt vaak veel gezag toegekend, terwijl andere vormen van kennis, zoals lokale kennis (van mensen die in een ecosysteem leven en het begrijpen) en ervaringskennis, ook heel waardevol zijn. Maar deze systemen krijgen vaak veel minder aandacht.’

Er is ook ongelijkheid binnen het wetenschappelijke systeem. Natuurwetenschappen worden vaak gezien als betrouwbaarder dan sociale wetenschappen. En binnen de academische wereld is het voor ‘gemarginaliseerde groepen’ moeilijk om serieus genomen te worden, zegt Cernei. ‘Het hiërarchische onderscheid tussen en binnen kennissystemen is nadelig voor succesvolle interactie en samenwerking.’

Voor de European Researchers' Night en Zpannend Zernike deed Cernei in opdracht van de organisatoren onderzoek naar de inclusiviteit van de evenementen, om hierover te leren voor de volgende edities. Ook de impact van de festivals en verschillende logistieke zaken werden in kaart gebracht. Volgens de promovenda kan impact op verschillende manieren worden uitgedrukt. Een van de belangrijkste doelen van de ERN was om de onderzoeker als 'mens' te laten zien en zo de veronderstelde kloof tussen de academische wereld en de samenleving te verkleinen. Voor Zpannend Zernike wilde de organisatie ook kinderen enthousiasmeren voor een wetenschappelijke carrière en verschillende rolmodellen bieden.

Beide evenementen slaagden er volgens Cernei in om deze doelen te bereiken. Tegelijkertijd bleef diversiteit een uitdaging: 'Het publiek bestond voornamelijk uit bezoekers uit de middenklasse met een bestaande interesse voor wetenschap.' In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, is wetenschappelijke interesse niet politiek neutraal, stelt de promovenda. 'Het is niet zoals een interesse in rockmuziek. Interesse in wetenschap geeft mensen bepaalde voordelen die hen helpt om een weg te vinden in de wereld, dat is een belangrijk voordeel in onze maatschappij. In het geval van Zpannend Zernike was de groep deelnemers meer divers door de betrokkenheid van basisscholen, vult de promovenda aan.

Samenwerking

Het is van groot belang dat minderheidsgroepen ook deelnemen aan wetenschapsfestivals en zich vertegenwoordigd en welkom voelen op deze evenementen, vervolgt Cernei. Volgens de promovenda kan het helpen om evenementen op verschillende locaties te organiseren. 'Het is belangrijk om evenementen te verbinden met lokale gemeenschappen. Denk bijvoorbeeld aan buurthuizen of opvangcentra voor vluchtelingen. Op deze manier kunnen we het 'wetenschapskapitaal' beter verspreiden.' Daarnaast kan samenwerken met lokale gemeenschappen bij het maken van programma’s nuttig zijn. Dit helpt om onderwerpen op te nemen waar mensen over willen leren of praten, zegt de promovenda. 'Op deze manier sluiten de onderwerpen beter aan bij de behoeften van het publiek.'

Bijna alle bezoekers van ERN hadden een 'geweldige tijd', benadrukt Cernei. 'De reacties waren bijna uitsluitend positief.' Hetzelfde gold voor Zpannend Zernike. 'We hebben de kinderen vragenlijsten laten invullen met smileys. Ze werden ook gevraagd om hun ervaringen op een muur te tekenen om de interactie te vergroten. Op die manier maakten we van de dataverzameling een leuk onderdeel van het evenement zelf.’

Inschrijven voor de volgende edities van de wetenschapsfestivals kan voor 1 mei via deze link.

De European Researchers' Night en een deel van Zpannend Zernike is medegefinancierd door de Europese Commissie, in het kader van het Horizon Europe - Research and Innovation programma, subsidieovereenkomst nr. 101162172.