Hoe maak je koffieplantages duurzaam?

William Andrés Cardona is de winnaar van een Rudolf Agricola PhD-Grant. Met deze beurs kan hij verschillende duurzaamheidsindicatoren evalueren op veertig koffieboerderijen in het departement Meta in centraal Colombia:

'In Colombia worden koffieplantages vaak aangelegd in bergachtige gebieden op een hoogte van ongeveer 1200 meter. Het departement Meta is hier een uitzondering op; het is lager en veel vlakker. Boeren daar telen nu monoculturen van koffieplanten, maar wij geloven dat het veel beter kan met boslandbouw. Er is veel ruimte tussen de koffieplanten waar andere gewassen en bomen geplant kunnen worden, wat de duurzaamheid ten goede komt.'

'Er is een hoop koffie in Brazilië!' gaat het beroemde lied. Colombia wordt echter vaak geassocieerd met een berucht product: cocaïne. De Colombiaanse overheid probeert dit nu te veranderen. Ook in veel delen van Colombia kan koffie goed groeien. Het biedt een goed alternatief voor Colombiaanse boeren.

Maar hoe verbouw je koffie zo duurzaam mogelijk? Dit wordt onderzocht door William Andrés Cardona, een PhD-student aan de Rijksuniversiteit Groningen, onder begeleiding van professor Pablo Tittonell. Cardona: 'Colombia heeft een landbouwinstituut dat al honderd jaar onderzoek doet naar koffieverbouw. Toch voeren zij geen wetenschappelijk onderzoek uit in Meta omdat het gebied nog steeds als te gevaarlijk en onbelangrijk wordt beschouwd.'

Bomen om hitte te verminderen

Cardona's onderzoek begon in september 2022, en in augustus 2023 plantten boeren koffieplanten volgens principes die samen met Cardona en Tittonell zijn ontwikkeld. Latijns-Amerika stond ooit bekend om zijn 'drie zusters landbouw.' Inheemse boeren plantten maïs, bonen en pompoen door elkaar. Europeanen, gewend aan monoculturen, vonden dat rommelig, maar deze mix werkte goed voor de bodem, tegen plagen en leverde een goede oogst op zonder pesticiden en kunstmest. Cardona's nieuwe systeem lijkt hiervan een moderne variant te zijn.

Cardona: 'Ondanks de aanwezigheid van illegale groepen in de regio biedt koffieproductie een goede kans voor legale economische ontwikkeling. De agro-ecologische omstandigheden in het zuiden van Meta vereisen echter een andere aanpak van koffieverbouw dan in andere Colombiaanse regio's. Boeren hebben nu, in overleg met ons, andere gewassen en bomen tussen de koffieplanten geplant. Met hun schaduw kunnen bomen helpen om extreme hitte te verminderen en daardoor verhogen ze de opbrengst van voedselgewassen. Dit creëert systemen die de uitgeputte bodem weer vruchtbaar maken door organisch materiaal toe te voegen. Meta staat bekend om de productie van bakbananen en cassave, waarvoor een groeiende vraag is. Avocadoteelt biedt ook potentieel voor de lokale markt, waardoor mogelijkheden ontstaan om de extra gewassen te verkopen.'

Wat is de beste mix?

Hoewel monocultuurplantages de productie op korte termijn kunnen verhogen, zijn ze schadelijk voor het milieu. De bodem verliest snel zijn vruchtbaarheid en de biodiversiteit neemt af. Bovendien zijn deze plantages kwetsbaar voor klimaatverandering. Cardona hoopt dat zijn methode van gewasdiversificatie de biodiversiteit en landbouwproductiviteit zal verhogen en goed zal zijn voor de bodem. Door verschillende planten samen te laten groeien, zijn ze beter bestand tegen ziekten en is er minder behoefte aan kunstmest en pesticiden. De vraag blijft echter: wat is de beste mix van planten?

Cardona: 'We hebben plantages aangelegd met verschillende bodembedekkers en gewassen, waaronder avocado, bakbanaan, maïs, bonen, duivenerwten en cassave. We meten de effecten op ecosysteemdiensten zoals koolstofopslag, bodemkwaliteit en voedselzekerheid. We hebben metingen uitgevoerd voordat we de nieuwe planten introduceerden en monitoren nu hoe de bodem en planten zich ontwikkelen.

Koffieplanten leveren pas na twee jaar opbrengst op, dus boeren zouden tot nu toe niets hebben verdiend. Door andere gewassen tussen de koffieplanten te verbouwen, verdienen ze echter al vanaf het begin. We onderzoeken ook wat de boeren met die producten doen: verkopen ze de opbrengst, eten ze het zelf of gebruiken ze het als veevoer?

Met klimaatverandering in gedachten zoeken we ook naar alternatieve gewassen voor gebieden die minder geschikt worden voor koffie. Uiteindelijk verwachten we veel kennis op te doen die de koffieteelt duurzamer en milieuvriendelijker zal maken en die boeren een goede opbrengst zal garanderen.'

Hoe de Rudolf Agricola School-Grant wordt gebruikt

De beurs van de Rudolf Agricola School for Sustainable Development wordt gebruikt om te onderzoeken hoe duurzaam een systeem van boslandbouw is voor het verbouwen van koffie. Dit systeem wordt getest in verschillende stadia van koffieplantages in de gemeenten Mesetas en Uribe (Meta), Colombia.

Met het geld van de beurs worden bodemmonsters genomen op 40 koffieboerderijen (17 in Mesetas en 23 in Uribe) om de effecten op de bodem te onderzoeken.

Er wordt ook onderzocht hoe duurzaam de boerderijen zijn door verschillende factoren te meten, zoals het weer, de groei van de planten (bijv. hoogte en grootte), de koffiebessen (bijv. opbrengst en smaak) en de uitstoot van broeikasgassen. Er wordt gezocht naar manieren om de koffieproductie te verbeteren en om de boeren te helpen beter bestand te worden tegen klimaatverandering.