Liesbeth van de Wetering, werkzaam bij de Concernstaf van de Gemeente Groningen en Marc Pauly, filosoof aan de Rijksuniversiteit van Groningen (RUG) zijn betrokken bij experimenten met nieuwe vormen van democratie in Groningen. Uitgangspunt hierbij is dat burgers meer zeggenschap krijgen en samen het gesprek voeren over wat goed en nodig is in hun buurt. Benieuwd hoe zij hier tegen aan kijken en hoe dit in zijn werk gaat? Lees dan verder.

 Liesbeth, waar gaat -in jouw eigen woorden- democratische vernieuwing over?
“Aanvoelen wat er gaande is in de samenleving en nadenken of de huidige manier waarop we in gesprek zijn en beslissingen nemen werkt zoals we het bedacht hebben. Onderzoek wijst uit dat het vertrouwen in de politiek en de overheid laag is, dit merken we ook als we de wijk in gaan. We moeten niet wachten tot we in een uitgehold systeem terecht komen waar mensen zich niet meer in herkennen. Daarom zijn we nu al bezig te experimenteren met andere vormen van lokale democratie.”

Marc, wat is jouw visie vanuit wetenschappelijk oogpunt?
“Democratische vernieuwing klinkt als iets nieuws, maar dat is het niet. Terugkijkend op het oude Athene is democratie door de jaren heen altijd al veranderd. Daarbij hebben we altijd al gekeken of de manier van samenleven nog werkt.”

Liesbeth, welke democratische vernieuwingen zie jij in Groningen?
"We zijn 5 verschillende experimenten gestart in de wijken van Groningen. Dit doen we in samenspel met de bewoners, raadsleden, het College, de universiteit en verschillende organisaties. De initiatieven verschillen in de mate van zeggenschap die de burgers hebben en de manier waarop het gesprek wordt gevoerd. De Coöperatieve Wijkraad Oosterparkwijk is hierin het meest vergaand. Gelote bewoners hebben hier zelf de zeggenschap over zaken die de wijk aangaan. Samen met raadsleden geven zij actief het beleid vorm. Dit is een grote uitdaging omdat dit het systeem raakt. Maar ook gaat over werkwijzen, de manier waarop we processen organiseren en houding en gedrag. Het experiment duurt 2 jaar, daarna volgt de evaluatie en zo ontwikkelen we door tot een vorm die werkt.”

Marc, welke rol speelt wetenschap in deze experimenten en welke valkuilen kom je tegen?  
“De wetenschap overziet gevolgen van bepaalde keuzes. In het voorbeeld van de Oosterparkwijk houd ik me bezig met vragen als: Hoe groot moet de wijkraad zijn? Hoe loot je mensen in voor deze wijkraad? Moet er een beloning zijn en zo ja welke dan? Hoe neem je drempels weg die participatie in de weg staan? Denk daarbij bijvoorbeeld aan: kinderopvang, vertaling, vrijwilligersvergoeding.
De valkuilen die ik tegen kom is het te vroeg stoppen van initiatieven en de mate van invloed die ze hebben op de overheid. We zijn het schip aan het vernieuwen terwijl we er op aan het varen zijn. Dat maakt het uitdagend. Verkiezingen en wisselende politieke partijen oefenen druk uit op de keuze om door te gaan of niet. Instituties zijn steeds meer met elkaar verbonden waardoor ook veranderingen veel gevolgen hebben. Experimenten gebeuren vaak buiten deze instituties. Het gevolg daarvan is dat de interactie tussen een burgerforum en de gevestigde overheid ontbreekt. Om de effecten te zien moet je wezenlijke veranderingen realiseren. Maar als het dan verkeerd gaat, dan heb je echt een probleem. Dit maakt het lastig veranderingen door te voeren. In de Oosterparkwijk hebben we hier rekening mee gehouden door methodieken te gebruiken die burger en overheid laten samenwerken.”

Liesbeth, is het nodig deze democratische vernieuwing?
“Democratie is geen sexy onderwerp, daarnaast veelomvattend en lastig meetbaar. Het is daarom moeilijk te zeggen hoe hard het nodig is. Wel blijkt uit onze ervaringen dat het zin heeft om te doen. Een mooi voorbeeld: Aan een experiment doet iemand mee die weinig vertrouwen had in de politiek en in haar leven nog nooit met haar eigen woonomgeving bezig was geweest, ook omdat ze andere zorgen en bezigheden had. Ze organiseert nu dingen in de wijk, beslist actief mee en werkt samen met raadsleden en ambtenaren. Zo ontdekt ze kwaliteiten van zichzelf die zie nog niet kende en is een enorm goede spil in de wijk. Haar wereld vergroot zich, maar draagt ze er ook aan bij dat andere mensen in haar omgeving mee gaan doen. Ze ervaart de dilemma’s van raadsleden en ambtenaren, die op hun buurt leren hoe bewoners hun wijk en de gemeente ervaren. Zo bouw je samen aan begrip en vertrouwen. Het lijkt tegenstrijdig: Je staat als raad macht af en vervolgens hebben mensen meer vertrouwen in je. Zo schraagt de participatieve democratie de representatieve democratie, zoals Thorbecke het bedoeld heeft”

Hoe ervaren jullie de samenwerking tussen wetenschap en praktijk?
Marc: “Het is mooi om onderzoek direct op de praktijk toe te passen en gelijktijdig ook nieuwe data te verzamelen. Ik ben dankbaar dat we in een tijd leven dat er ruimte is voor dit soort experimenten.” 
Liesbeth: “Positief! Het is mooi dat je dat je bij dit soort dingen samen optrekt en de wetenschap niet in de ivoren toren houdt maar laat werken aan maatschappelijke impact.”

Achtergrond informatie
Marc Pauly is filosoof aan de Rijksuniversiteit van Groningen. Hij is gespecialiseerd in deliberatieve democratie, burgerparticipatie, sociale keuze theorie en logica.
Liesbeth van de Wetering is socioloog en studeerde af op het thema politieke en maatschappelijke participatie van burgers. Momenteel is ze werkzaam bij de Concernstaf van de Gemeente Groningen, waar ze zich bezighoudt met democratische vernieuwing en gebiedsgericht werken.