Het kopen van een huis

Als je een huis koopt, dan heb je als particulier drie dagen de tijd om hierop terug te komen. Het kopen van een huis is geen alledaagse aankoop en het gaat om een groot bedrag. Deze bedenktijd is een idee van de Nederlandse wetgever. De koop van onroerende zaken is niet geregeld op Europees niveau.

Kopen aan de deur of online

Wel geregeld op Europees niveau is een bedenktijd bij de koop van roerende zaken aan de deur of online. Bestel je een laptop op internet, dan kun je gedurende 14 dagen onder de koop uit. Hetzelfde geldt als je een stofzuiger aanschaft bij een verkoopdemonstratie tijdens een busreis. De reden achter deze bedenktermijn is dat wanneer je iets koopt buiten een officiële verkoopruimte (een winkel of een beurs bijvoorbeeld), je de gekochte zaak niet goed hebt kunnen bekijken. En koop je iets buiten een winkel, dan heb je doorgaans niet goed over de koop kunnen nadenken.

Een koopovereenkomst in een winkel is bindend

Een bedenktermijn, waarin je kosteloos een reeds gesloten koopovereenkomst mag ontbinden, is een beschermende maatregel en vormt een uitzondering. Hoofdregel is het Latijnse adagium pacta sunt servanda: sluit je een koopovereenkomst in een winkel, dan ben je hieraan gebonden. Een bedenktijd bij de aanschaf van een keuken op de meubelboulevard is er dan ook niet. Tenzij de verkoper hierin voorziet in zijn algemene voorwaarden.

Keukenbranche onder vuur

Keukenbedrijven zijn regelmatig negatief in het nieuws. De Autoriteit Consument en Markt heeft de keukenbranche al langer in het vizier. Consumenten worden onder druk gezet om een keuken te kopen. Als ze vervolgens spijt krijgen van de koop, is het te laat. Zij zijn hieraan gebonden en mogen slechts ontbinden door een annuleringsvergoeding te betalen van 30% van de koopsom. Deze vergoeding is onderdeel van de branchevoorwaarden waar de Consumentenbond ooit mee instemde. Over de redelijkheid van die vergoeding wordt vaak geprocedeerd. Die rechtspraak is allesbehalve eenduidig. In sommige gevallen wordt de vergoeding redelijk geacht en soms ook duidelijk niet.

Een keuken koop je niet iedere dag

Inmiddels heeft de Consumentenbond de samenwerking bij het opstellen van deze branchevoorwaarden beëindigd. Reden hiervoor is dat de branche weigert een bedenktijd in haar voorwaarden op te nemen. Als gezegd is de branche daar op grond van de wet niet toe verplicht. De Consumentenbond en de vereniging Eigen Huis pleitten al lange tijd voor een contractuele bedenktijd bij de aankoop van een keuken. Net als bij de aankoop van een huis, is de koop van een keuken een flinke aanslag op je portemonnee en nee, een keuken koop je niet iedere dag.

Komt er een verplichte bedenktijd?

Nu de branche kennelijk weigert om de consumentenorganisaties tegemoet te komen, wordt er gepleit voor een verplichte bedenktijd bij de aankoop van een keuken. Dit pleidooi roept vragen op. Mocht hiermee worden gedoeld op een wettelijke bedenktijd, dan rijst de vraag of een dergelijke nationale regel vanuit Europees perspectief is toegestaan. De koop van roerende zaken vormt een geharmoniseerd rechtsgebied, zowel qua informatieverplichtingen van de verkoper en bedenktijd voor de koper als qua conformiteitsverbintenis van de verkoper en eventuele remedies van de koper in geval van non-conformiteit (het bekende recht op vervanging of reparatie).

Europese versus Nederlandse regels

De Europese richtlijn waarin de bedenktijd is geregeld, betreft maximumharmonisatie en de richtlijn waarin de conformiteitseis is neergelegd, gaat vooralsnog uit van minimumharmonisatie. Dat laatste zal, als het aan de Europese Commissie ligt, binnenkort veranderen: ook die regels worden straks maximaal geharmoniseerd. Wanneer sprake is van maximale harmonisatie bestaat er op het geharmoniseerde rechtsgebied geen ruimte meer voor meer consumentenbeschermende regels uit nationale koker, zoals een wettelijke bedenktijd bij keukens. Een in Nederland geldende verdergaande bescherming belemmert de totstandkoming van een geüniformeerde Europese interne markt.

De vraag is evenwel of de bedenktijd bij de koop binnen een verkoopruimte wel wordt geregeld door de desbetreffende Europese richtlijn of dat dit stukje recht juist aan de nationale lidstaten wordt overgelaten. De richtlijn geeft slechts aan de bedenktijd voor overeenkomsten op afstand en buiten verkoopruimten gesloten overeenkomsten te regelen.

Komen er regels voor keukens, dan ook voor...

Een tweede vraag is dan of een verplichte bedenktijd voorbehouden moet zijn aan de koop van keukens. Moet deze regel niet ook van toepassing zijn op badkamers, bankstellen en eventueel ook auto’s. Dit zijn geen van alle alledaagse koopovereenkomsten, en aan al deze zaken hangt een behoorlijk prijskaartje. Probleem is natuurlijk waar de grens ligt. Een aparte bedenktijd voor keukens leidt tot een verdere (paradoxaal genoeg door Europa veroorzaakte) versnippering van het regelcomplex ter bescherming van de consument.

Lang leven de zelfregulering

Al met al lijkt de invoering van een dergelijke verplichte bedenktijd voor de aankoop van keukens in een vergaand geharmoniseerd gebied zoals dat van de koop van roerende zaken nogal problematisch. De meest aangewezen weg blijft die van de zelfregulering en de opname van een contractuele bedenktijd in de algemene voorwaarden. Sommige keukenbedrijven hanteren inmiddels een 48-urige bedenktermijn.

Het grof geschut van de toezichthouder en de rechter

Faalt de zelfregulering, dan is het aan de toezichthouder en de rechter om met grof geschut de oneerlijke handelspraktijken van keukenbedrijven te lijf te gaan. De Wet oneerlijke handelspraktijken en de algemene voorwaarden-regeling bieden hierbij zonder meer uitkomst. Het annuleringsbeding mag wel vaker sneuvelen gelet op de gang van zaken bij de contractsluiting, zeker nu het beding niet langer door de Consumentenbond is ‘goedgekeurd’.

Charlotte Pavillon