Psychisch en geestelijk welbevinden zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden en beïnvloeden elkaar wederzijds. Daarom dienen geestelijke verzorgers en psychologische hulpverleners nauw samen te werken, in het belang van het welzijn van cliënten, patiënten en bewoners van instellingen. Dat betoogt prof.dr. T.H. Zock in haar oratie op 13 maart 2007 aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Hetty Zock is sinds 1 november 2005 bijzonder hoogleraar vanwege het KSGV, Studiecentrum voor levensbeschouwing en geestelijke volksgezondheid, aan de Faculteit der Godgeleerdheid en Godsdienstwetenschap. De leerstoel wordt ondersteund door de VVP (Vereniging van Vrijzinnige Protestanten in Nederland), Beweging voor eigentijds geloven. Haar leeropdracht luidt: ‘Levensbeschouwing en Geestelijke Volksgezondheid, met bijzondere aandacht voor het domein van de geestelijke verzorging.’  

‘Zingevingsdeskundige’

De plaats van religie en zingeving in Nederland is de laatste decennia dramatisch veranderd. In 2006 kwam een publicatie van de WRR (Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid) uit onder de titel Geloven in het publieke domein. Deze verkenning wijst op een transformatie van religie, waarbij zingeving in toenemende mate plaatsvindt op een geïndividualiseerde wijze, buiten de kaders van de traditionele levensbeschouwelijke instituties om. Een band met een ‘zendende instantie’, zoals een kerk of het Humanistisch Verbond, wordt hierdoor minder belangrijk voor de geestelijke verzorgers die werken in instellingen van de zorg, krijgsmacht of gevangenissen. De geestelijk verzorger gaat steeds meer functioneren als een ‘zingevingsdeskundige’ in plaats van alseen religieuze functionaris.

Eigen perspectief

Wat is het verschil tussen psychische en geestelijke zorg, in een tijd waarin ‘zingeving’ steeds meer plaatsvindt buiten traditionele religieuze kaders? Geestelijk verzorgers - al dan niet met een levensbeschouwelijke binding of zending - gaan uiteraard niet op de stoel van psychologen, psychotherapeuten, creatieve therapeuten en psychiaters zitten. Het eigen perspectief van geestelijke verzorging ligt in de gerichtheid op heel de mens en het is de taak van geestelijk verzorgers om dit aspect in de de zorg als geheel te behartigen. Verder kenmerkt hun werk zich door de aandacht voor de existentiële dimensie van zingeving, vanuit het besef van de grenzen van de maakbaarheid. Tot slot ligt het eigene van geestelijke verzorging in de gerichtheid op de evaluatieve aspecten in het zingevingsproces: de interactie tussen iemands levensvisie en waardensysteem aan de ene kant en psychische processen aan de andere kant.  

‘Common ground’

Behalve de verschillen is er ook veel ‘common ground’ tussen geestelijke en psychologische zorg, afhankelijk van de mate waarin psychologen holistisch, existentieel en hermeneutisch werken. Geestelijke verzorging als discipline is verankerd in de wereld van de psychologie. Soms zullen geestelijk verzorgers en psychologen hetzelfde doen, soms wat anders. Zij kunnen dat in goede harmonie doen, op basis van een psychologie van de zingeving waarin de geestelijke dimensie een plaats krijgt, en die als theoretische basis van de geestelijke verzorging kan dienen.  

Personalia

Dr. T.H. Zock studeerde theologie aan de Universiteit Leiden, en promoveerde in 1990 op een studie over de rol van religie in het werk van de ontwikkelingspsycholoog Erik H. Erikson. Sinds 1992 is zij werkzaam als universitair (hoofd)docent godsdienstpsychologie, eerst in Leiden, en vanaf 1999 aan de Rijksuniversiteit Groningen. Verder was zij 10 jaar werkzaam als vrijzinnig predikant. In haar godsdienstpsychologisch onderzoek houdt zij zich bezig met hedendaagse identiteitstheorieën en de verhouding tussen kunst, religie en zingeving. Zo schreef zij over het Harry Potter-fenomeen en de existentieel-religieuze betekenis van de opera ‘Dialogues des Carmelites’ van Francis Poulenc. In het kader van haar leeropdracht zal zij zich gaan bezighouden met de verdere doordenking en onderbouwing van de functie van geestelijk verzorger.

Noot voor de pers

- Informatie: prof.dr. Hetty Zock, tel. (050) 363 5245 of 06-10663522; mail: t.h.zock@rug.nl  

- De titel van de oratie luidt: “Niet van deze wereld? Geestelijke verzorging en zingeving vanuit godsdienstpsychologisch perspectief”. De tekst kan opgevraagd worden bij de afdeling Communicatie, RUG, tel. (050) 363 44 44 of communicatie@rug.nl