Alinea's

Een alinea geeft structuur aan een tekst en benadrukt het doel ervan. Dat is belangrijk, want mensen lezen bijna nooit een tekst woord voor woord, maar zijn altijd op zoek naar aanknopingspunten in een tekst. Dus als alinea’s helder gestructureerd zijn door kernzinnen en signaalwoorden, dan is het voor je lezers makkelijk de tekstinhoud te onthouden en op de juiste manier te interpreteren.

Vorm en inhoud

Een alinea bestaat uit meerdere zinnen die gescheiden worden door een witregel of door een inspringing. Elke alinea bespreekt een eigen onderwerp. Beschrijft een tekst een proces, dan behandelt elke alinea een stap. Bij het poneren van een stelling bevat elke alinea een onderbouwend argument. Hoe duidelijker het inhoudelijke onderscheid tussen de alinea’s, des te leesbaarder de tekst. Om vooraf een goed beeld te krijgen van de onderwerpen die je wilt bespreken in je tekst, kun je een tekstplan opstellen.

Structuur door kernzinnen

Wanneer een alinea begint met een kernzin, bevordert dit de leesbaarheid van een tekst. Een kernzin is één zin die de belangrijkste informatie, de kern, van de alinea samenvat. De rest van de alinea is een uitwerking van die kernzin. Kortom, een kernzin laat de lezer anticiperen op wat er komt. De kernzin kan overigens ook de tweede of laatste zin van de alinea zijn, maar omdat mensen meestal navigeren op de eerste zinnen van de alinea’s, is het aan te bevelen om op die plek de belangrijkste informatie van de alinea te zetten.

Meestal staat in de kernzin een bewering. In de rest van de alinea wordt deze uitgewerkt, toegelicht, onderbouwd of worden er voorbeelden bij gegeven (zie voorbeelden hieronder). Zo kan een lezer zien of die informatie belangrijk voor hem of haar is, of dat hij of zij deze alinea over kan slaan en door kan gaan naar de volgende alinea.

Voorbeeld kernzin + uitwerking

Het percentage kinderen dat niet het Nederlands als moedertaal heeft, neemt toe. Van alle kinderen die in 2020 in Noord-Holland geboren werden, heeft ongeveer 25% een andere moedertaal dan het Nederlands. Het valt te verwachten dat dit percentage de komende jaren verder stijgt, met het oog op de recentste immigratiecijfers van het CBS. Toch wil dit niet zeggen dat deze kinderen nooit Nederlands gebruiken: uit recent onderzoek blijkt namelijk dat ze wél Nederlands spreken met broers en zussen en via social media veel in het Nederlands communiceren.

Voorbeeld kernzin + toelichting

In het academisch onderwijs wordt vooral impliciet aandacht geschonken aan het bijbrengen van academische conventies. Hiermee bedoelen we dat in slechts 12% van de geobserveerde colleges academische conventies expliciet werden besproken. In 72% van de colleges werd een student alleen in vorm van een correctie op een conventie gewezen wanneer hij of zij daar fout mee had gemaakt in het huiswerk.

Voorbeeld kernzin + onderbouwing

Wij pleiten daarom voor verplicht onderwijs in ten minste drie talen voor alle middelbare scholieren. Ten eerste omdat mensen die drie talen spreken betere taalvaardigheden hebben in zowel hun moedertaal als in andere talen dan leerlingen die één of twee talen spreken. Daarnaast vergroot het spreken van een andere taal naast het Nederlands en het Engels de perspectieven op de arbeidsmarkt. Tot slot verbeteren cognitieve vaardigheden, zoals concentratievermogen en creatief denken, naarmate iemand meer talen spreekt.

Voorbeeld kenzin + voorbeelden

Op bijna alle Nederlandse universiteiten worden initiatieven genomen om sociale integratie te bevorderen. Zo zijn op elke onderzochte universiteit buddysystemen voor studenten ingesteld en zijn op een aantal universiteiten gratis cursussen interculturele communicatie beschikbaar voor medewerkers. Op de meeste universiteiten worden bovendien gratis taalcursussen aangeboden aan buitenlandse medewerkers die Nederlands willen leren.

Samenhang door signaalwoorden

Een andere manier om de lezer te helpen bij het vinden van de structuur is het gebruik van signaalwoorden. Deze woorden geven aan hoe zinnen of alinea’s met elkaar samenhangen. Een signaalwoord maakt duidelijk hoe een zin zich tot de vorige verhoudt:

Hoewel de argumenten hierboven suggereren dat er alleen voordelen zijn, is er ook een belangrijk nadeel: …

Een overzicht van signaalwoorden per categorie:

opsomming	en ook bovendien tevens eveneens verder daarnaast niet alleen …, maar ook als laatste tot slot ten slotte noch … noch zowel ... als
argumentatie	ten eerste, ten tweede, ten derde, etc. bovendien (zie ook ‘opsomming’) (zie ook ‘redengeving’)
redengeving	omdat want namelijk immers daarom / hierom om die reden (aan)gezien tenslotte vanwege / wegens
tegenstelling	maar echter toch hoewel (desal)niettemin niettemin desondanks in tegenstelling tot daarentegen weliswaar daar staat tegenover dat anders dan
vergelijking (verschil)	aan de ene kant / aan de ander kant enerzijds / anderzijds (zie ook ‘tegenstelling’)
vergelijking (gelijkenis)	net zo(als) evenals zo ook op dezelfde manier dit is te vergelijken met zie ook vergelijk met
voorbeeld	bijvoorbeeld een voorbeeld hiervan is zo(als) onder andere(n) ter illustratie stel dat hierbij valt te denken aan
oorzaak/gevolg	want doordat omdat door daardoor / waardoor dit heeft als gevolg dat
voorwaarde	als mits (= indien) indien tenzij (= niet als) op voorwaarde dat
tijd	(aller)eerst om te beginnen aanvankelijk voordat vervolgens daarna nadat ten slotte als laatste tegelijkertijd tijdens intussen
samenvatting	kortom met andere woorden kortgezegd samengevat of(te)wel
conclusie	dus dan ook hieruit volgt dat hieruit blijkt dat concluderend (kan gesteld worden dat)

Deze signaalwoordenlijst is gebaseerd op onzetaal.nl en NT2.nl.

Informatie voor docenten

Tekststructuren onderwijzen

Laatst gewijzigd:

12 maart 2024 12:34