Retorische situatie verkennen

Als je bij het voorbereiden van een presentatie de retorische situatie goed inschat, is de kans groter dat het publiek je boodschap begrijpt en aanvaardt. De retorische situatie wordt onder meer bepaald door de aanleiding en het doel van de presentatie, de verwachtingen van de toehoorders en de effecten die je als spreker met je presentatie wenst te bereiken.

Vooraf de situatie verkennen

Bepaal bij de voorbereiding wat het doel van je presentatie is en bedenk wat je bij je gehoor wilt bereiken op het vlak van:

• kennis / vaardigheden / begrip (als je informatie wilt overdragen)
• overtuiging / gedrag (bij argumentatieve doeleinden)

Het is niet alleen van belang te bepalen wat je zelf met je presentatie wilt bereiken. Ga ook na op welke kennis, verwachtingen, vooroordelen en dergelijke van je publiek je moet anticiperen, zodat je niet voor onaangename verrassingen komt te staan.

Vragenlijstje om je te helpen een beeld van je gehoor te vormen

- Wie zijn je toehoorders?
- Wat weten zij van je onderwerp?
- Wat vinden zij (vermoedelijk) van je boodschap
- Wat verwachten ze in de context van de presentatie van jou?
- Wat voor vragen zouden ze je eventueel kunnen stellen?

Peil de situatie tijdens de presentatie

Het inschatten van de retorische situatie is niet alleen belangrijk tijdens het voorbereiden van een presentatie. Hoe goed je je ook hebt voorbereid, het publieksgedrag laat zich niet voorspellen. Let gedurende de presentatie ook op eventuele non-verbale signalen van onbegrip, irritatie, verveling of verbazing en speel hier zo mogelijk op in. Wees je er aan de andere kant van bewust dat bepaald publieksgedrag niet altijd hoeft te zijn wat het lijkt: een onderuitgezakte houding hoeft bijvoorbeeld niet altijd te betekenen dat iemand ongeïnteresseerd is.

Als je publieksreacties uit wilt lokken kun je het retorische doel expliciet benoemen:

• 'Voor deze problematiek heb ik de volgende oplossing gevonden; ik ben benieuwd wat jullie daarvan vinden'.
• 'Ik denk dat een verschuiving in de trekroute van ganzen hiermee verklaard is, maar ik houd me aanbevolen voor suggesties voor andere mogelijkheden'.

Bedenk wel dat je hiermee de kans vergroot dat mensen tijdens de presentatie vragen stellen of kanttekeningen plaatsen. Als dit gebeurt moet je zelf afwegen hoe je hier op reageert: ga je er direct op in zonder de lijn van je betoog te verstoren, of maak je duidelijk dat je hier later in je verhaal op terug wilt komen.

© 2002 | RUG, Faculteit der Letteren, project Communicatieve Vaardigheden