Duurzame inzetbaarheid is een veelgehoord begrip dat recentelijk binnen veel organisaties aandacht krijgt. Duurzame inzetbaarheid houdt in dat werknemers zo lang mogelijk op een gezonde manier aan het werk kunnen blijven. De afgelopen jaren zijn er programma’s ontwikkeld gericht op gezondheidsbevordering op de werkvloer, zoals vitaliteit- en leefstijl programma’s. Uit onderzoek blijkt echter dat deze programma’s slechts matig effectief zijn en vooral worden gebruikt door werknemers die over het algemeen al een goede gezondheid hebben en hoogopgeleid zijn. Werknemers met een slechtere gezondheid en met een lager opleidingsniveau blijven vaak achter. Het zijn met name deze werknemers voor wie dergelijke programma’s belangrijk kunnen zijn.

Op dit moment werken mensen met een chronische ziekte aanzienlijk minder dan mensen zonder chronische ziekte. Dit blijkt o.a. uit cijfers van recent uitgevoerd onderzoek van het platform Fit For Work: 50% van de Nederlanders met een chronische ziekte werkt, ten opzichte van 80% van de mensen zonder chronische ziekte (Fit For Work, 2019). Bovendien geldt dat voor werknemers met een chronisch ziekte de kans op werkloosheid 1.3 keer zo groot is en de kans op arbeidsongeschiktheid zelfs 2.4 keer zo groot is dan voor werknemers zonder chronische ziekte (Van Rijn et al., 2013). De kosten van dergelijke vormen van non-participatie kunnen alleen in Nederland al oplopen tot 26 miljard euro per jaar (Fit For Work, 2019).

We zien vooral dat werknemers met een lager opleidingsniveau een risicogroep vormen voor uitval uit werk. Dit komt enerzijds doordat in deze groep de prevalentie (het voorkomen) van chronische ziekten als chronisch obstructieve longziekte (COPD), depressie, diabetes type 2, hart-en vaatziekten en reumatoïde artritis hoger is. De gevolgen van deze ziekten voor het werk kunnen leiden tot verzuim en uiteindelijk arbeidsongeschiktheid. Bovendien is er bij deze groep vaker sprake van ongezond gedrag (roken, overgewicht en fysieke inactiviteit), wat niet alleen de kans op het ontstaan van dergelijke ziekten vergroot, maar ook negatieve gevolgen kan hebben voor blijvende inzetbaarheid in werk. Tevens geldt voor mensen in deze groep dat zij gemiddeld genomen vaker werken in beroepen die bestaan uit ongunstige werkomstandigheden, zoals fysiek zwaar werk met weinig regelmogelijkheden (bijvoorbeeld in het geval werknemers in de bouw- en vervoersector). Dit vergroot eveneens de kans op uitval uit werk in vergelijking met andere beroepen.

Uit eerder onderzoek is gebleken dat een gezonde leefstijl over het algemeen een positieve invloed heeft op arbeidsparticipatie. Onderzoek naar de invloed van werkomstandigheden met betrekking tot duurzame inzetbaarheid is de laatste jaren toegenomen, maar de rol van gezond gedrag en de wisselwerking hiervan met werkomstandigheden blijft onderbelicht. Het blijft dus grotendeels onbekend in hoeverre werkomstandigheden de kans op gezonde leefstijl en arbeidsparticipatie beïnvloeden. Daarnaast is nauwelijks onderzocht hoe dit zit voor werknemers met een chronische ziekte.

Huidig onderzoek
Binnen de afdeling Gezondheidswetenschappen van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) wordt er op dit moment samen met het Erasmus Medisch Centrum in Rotterdam onderzoek verricht om deze kennishiaten te verkleinen. Dit onderzoek wordt deels gefinancierd door ZonMw en deels door het Arbeidskundig Kennis Centrum (AKC). Binnen het onderzoek richten we ons op het beantwoorden van de volgende vragen: 1) in hoeverre beïnvloedt gezond gedrag het werkbehoud van mensen met een chronische ziekte, 2) welke rol speelt iemands opleidingsniveau hierin, 3) is er een wisselwerking tussen gezond gedrag en werkomstandigheden en in hoeverre heeft deze wisselwerking effect op werkbehoud van chronische zieke werknemers, en 4) zien we verschillen tussen mensen met verschillende chronische ziekten.

Voor het onderzoek wordt onder andere gebruik gemaakt van gegevens uit Lifelines. Lifelines is een studie in Noord-Nederland waarbij gegevens van 167.729 deelnemers zijn verzameld over allerlei aspecten van hun gezondheid, gedrag en leefomgeving. In 2007 is de dataverzameling gestart en op dit moment worden mensen opnieuw gevraagd hun gegevens te delen en een bezoek te brengen aan de onderzoekscentra. Binnen het huidige onderzoek wordt specifiek gekeken naar chronisch zieke werknemers. Hierbij gaat het om mensen met chronisch obstructieve longziekte (COPD), depressie, diabetes type 2, hart- en vaatziekten en reumatoïde artritis. In totaal zijn er 11.420 mensen die ten minste één van deze vijf chronische ziekten hebben en daarnaast werken op het moment dat zij aan het onderzoek deelnamen. Van de genoemde ziekten is bekend dat gezondheidsgedrag zowel het ontstaan als de prognose van de ziekten kan beïnvloeden, maar mogelijk ook werkbehoud. Om te kijken naar het werkbehoud van de deelnemers is de data van Lifelines gekoppeld met gegevens van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Het CBS houdt de werkstatus van iedere Nederlander per maand bij. De koppeling van deze databestanden zal helpen om de rol van gezondheidsgedrag met betrekking tot werkbehoud goed te kunnen onderzoeken.

Wat levert het op?
We verwachten met het huidige onderzoek meer inzicht te krijgen in belangrijke gezondheidsgedragingen en werkomstandigheden die werkbehoud van mensen met een chronische ziekte beïnvloeden. Daarnaast hopen we specifiek inzicht te verkrijgen in de rol die deze factoren spelen binnen specifieke subgroepen. We hopen op deze manier inzichten te vergaren die kunnen worden ingezet bij de begeleiding van mensen die een hoger risico hebben op uitval uit werk. Door het verhogen van de arbeidsdeelname van mensen in kwetsbare posities hopen we uiteindelijk bij te dragen aan het verkleinen van ongelijkheden op het gebied van arbeidsdeelname.

Literatuur

Burdorf A, Robroek SJ, Schuring M, et al. “Kennissynthese Werk (en) is Gezond.” The Hague: ZonMw (2016).

Centraal Bureau voor de Statistiek (2018).

Fit For Work Impact Graphic. Centrum Werk Gezondheid (2019).

Van Rijn RM, Robroek SJ, Brouwer S, Burdorf A. Influence of poor health on exit from paid employment: A systematic review. Occup Environ Med. 2014;71(4):295-301.

Deze blog verscheen oorspronkelijk op de SIGG website.