Auteur:       dr. Barbara Brink
In Düsseldorf vond onlangs het ILERA European Congress 2019 ‘Perspectives of Employment Relations in Europe’ plaats. ILERA, International Labour and Employment Relations Association, is in 1967 in het leven geroepen om studie van de arbeid en arbeidsverhoudingen in de relevante academische disciplines te bevorderen. Dit betekent dat het congres een diverse groep bijeenbrengt van politicologen, economen, bestuurskundigen en juristen.

ILERA kent verschillende studiegroepen. Hoogleraar socialezekerheidsrecht, prof. Gijsbert Vonk is een van de coördinatoren van de ILERA-studiegroep ‘Social protection and (labour) migration’ en organiseerde dit jaar de preconference workshop ‘contemporary conceptual challenges’.

Arbeidsmigratie van laagopgeleiden in Japan
Sociale zekerheid en arbeidsmigratie kent een zekere spanning, die tijdens deze bijeenkomst duidelijk naar voren kwam. Allereerst beschreef prof. Hayakawa, Sage universiteit, Japan, het probleem aan de hand van een concrete casus: Japan heeft arbeidsmigratie van laagopgeleiden lange tijd weten tegen te houden. Nu er steeds meer behoefte ontstaat aan laagopgeleiden blijken mazen in de wet te ontstaan waardoor laagopgeleiden toch aan het werk kunnen. Doordat Japan deze migranten echter nog steeds niet formeel erkent, wordt deze groep niet dezelfde bescherming geboden die andere groepen wel ontvangen.

De grenzen van de verzorgingsstaat
Dr. Barbara Brink, postdoc onderzoeker bij de RUG, had als centrale vraag of het onvermijdelijk is om bepaalde groepen uit te sluiten en stelde daarmee de grenzen van de verzorgingsstaat centraal. Als een staat bescherming wil bieden, kan het vanwege het benodigde draagvlak en de houdbaarheid van het systeem niet anders dan dat er een grens getrokken wordt tussen zij die onder de verzorgingsstaat vallen en kunnen participeren op de arbeidsmarkt en de buitenstaanders, die daardoor niet beschermd worden en niet mogen participeren op de arbeidsmarkt.

Erkende vluchtelingen lang niet altijd aansluiting op de arbeidsmarkt
Mr. dr. Viola Bex, UD bij de vakgroep SBB, vervolgde dit betoog door in haar presentatie te benadrukken dat een dergelijke grens weliswaar wordt getrokken – erkende vluchtelingen worden toegelaten tot de arbeidsmarkt, mensen die onrechtmatig verblijven mogen niet participeren-, maar dat in de praktijk de grens wat diffuser is. Zo blijkt dat bij erkende vluchtelingen lang niet altijd een goede aansluiting op de arbeidsmarkt hebben. Onrechtmatig verblijvende vluchtelingen zijn weliswaar uitgesloten, maar participeren soms wel op de arbeidsmarkt. Daarnaast is er nog een categorie personen, de asielzoekers, die slechts in beperkte mate toegang tot de arbeidsmarkt hebben omdat hun vluchtelingenstatus nog niet bekend is.

Predictive profiling
In de presentatie van mr. Valery Gantchev , promovendus op het gebied van IT-recht en socialezekerheidsrecht, RUG, werd duidelijk dat niet alleen aan de grenzen van de staat geselecteerd wordt, maar dat ook binnen de grenzen van de verzorgingsstaat selectie plaatsvindt. Hij toonde dit door drie cases waarin de overheid bij haar handhavingsactiviteiten ten behoeve van de sociale zekerheid gebruikt maakt van predictive profiling op basis van afkomst. Dit zou betekenen dat de afkomst bepalend is voor de wijze waarop bescherming geboden wordt.

Mensenrechtenbenadering van sociale bijstand
Eddie Bambrough, LLM, promovendus bij de vakgroep SBB, verkende in zijn presentatie de tegenstrijdigheden die zich voordoen wanneer we een mensenrechtenbenadering van sociale bijstand overwegen. Er werd bijzondere aandacht besteed aan de kwestie van het behoud en de rechtvaardiging van een bijstandsstelsel dat de toegang van niet-ingezetenen beperkt.

Onderzoek naar de universele verzorgingsstaat
Deze thema’s zijn onderwerp van onderzoek binnen het project ‘Universele verzorgingsstaat, tussen de sociale bijstand en een gegarandeerd minimuminkomen’, onder begeleiding van prof. Vonk,  gefinancierd door stichting instituut GAK. Het doel van dit onderzoek is om te komen tot innovatieve manieren om de huidige knelpunten van het bijstandsstelsel op te lossen of te verminderen. Een van de onderwerpen die binnen het onderzoek uitgediept wordt is migratie, aangezien migratie veelvuldig wordt aangehaald als uitdaging  van de houdbaarheid van het huidige sociaalzekerheidsstelsel.