Wind op land

Windenergie is een belangrijk onderdeel van de energietransitie naar een duurzame elektriciteitsvoorziening in Nederland. Ook in de provincie Groningen neemt windenergie een hoge vlucht. Zo zal er in de komende jaren 855,5 MW aan nieuwe opwekcapaciteit in de provincie Groningen worden gerealiseerd. Het zal een hele uitdaging worden om dergelijke hoeveelheden aan windturbines op land ruimtelijk in te plannen. Het is aan de gemeenten en de provincie Groningen om hier een oplossing voor te bedenken. Een belangrijk onderdeel van deze puzzel zal het creëren van draagvlak bij omwonenden zijn. Een mogelijkheid om het draagvlak onder omwonenden te vergroten is het bieden van de mogelijkheid om mede-eigenaar van het windpark te worden. Op die manier delen de omwonenden niet alleen in de lasten maar profiteren zij ook van de lusten. Wanneer de windparken zijn gebouwd moeten deze parken ook worden aangesloten op het (landelijke) elektriciteitsnet. Dit kan betekenen dat er ook nieuwe hoogspanningsleidingen aangelegd moeten worden die in het Groninger land moeten worden ingepland.

Wind op zee

Naast wind op land zijn er de windparken op zee die ten noorden van de provincie Groningen aangelegd zullen worden. Dit jaar is al het Gemini windpark in bedrijf genomen dat op 85 km van de Groningse kust ligt en is aangesloten op het landelijke elektriciteitsnet van TenneT in de Eemshaven. De Rijksoverheid heeft in de drukke Noordzee een aantal gebieden aangewezen waar in de komende jaren windpark kunnen worden gebouwd. Zoals op de afbeelding hieronder is te zien, wordt per jaar in een ander gebied gebouwd waarbij ieder jaar 700 MW wordt vergund.

De Borssele gebieden, tegen de grens met België, zijn al tegen lagere subsidieprijzen dan verwacht vergund. In de komende jaren worden eerst de gebieden Hollandse Kust noord en zuid vergund. Het Gemini windpark is gelegen in het zoekgebied Ten Noorden van de Waddeneilanden. Dit gebied is circa 200 km² groot en er zal ongeveer 1.200 MW aan opwekcapaciteit worden gerealiseerd uitgaande van 6 MW per km². Ter vergelijking, het Gemini windpark heeft een capaciteit van 600 MW en kan daarmee meer dan 0,5 miljoen huishoudens van stroom voorzien. Gedeputeerde in Groningen Nienke Homan heeft bij de Rijksoverheid aangegeven dat ze graag zou zien dat het gebied Ten Noorden van Waddeneilanden, ten koste van militair oefengebied, wordt uitgebreid zodat meer windturbines kunnen worden geplaatst. De windparken in al deze gebieden worden door TenneT aangesloten op het door TenneT beheerde landelijke hoogspanningsnet. De windturbines in het zoekgebied Ten Noorden van de Waddeneilanden worden in de Eemshaven op het landelijk hoogspanningsnet aangesloten. Voor bedrijven die groene stroom willen gebruiken in hun productieproces, zoals Google, wordt het daardoor aantrekkelijk worden om zich te vestigen in de provincie Groningen.

TenneT’s Windeiland

Naast de ontwikkeling van traditionele windparken wordt op dit moment gewerkt aan de ontwikkeling van een eiland midden op de Noordzee ten behoeve van windenergie op zee. Het plan om een kunstmatig eiland te ontwikkelen is bedacht door TenneT en moet meerdere doelstellingen dienen. Zo moet het eiland havenfaciliteiten omvatten die gebruikt kunnen worden door windpark ontwikkelaars. Zodoende kunnen assemblagewerkzaamheden aan windturbineonderdelen plaatsvinden in de nabijheid van de windparken waardoor de constructiekosten voor windparken op zee gereduceerd kunnen worden. Daarnaast moet het eiland, dat gesitueerd zal zijn op de Doggersbank midden in de Noordzee, gaan dienen als aansluitpunt voor windparken die zich midden op de Noordzee bevinden. Op dit moment is het zo dat windparken direct op het landelijke hoogspanningsnet worden aangesloten. Omdat de windparken die op dit moment in ontwikkeling zijn zich nog relatief dicht bij de kust bevinden zijn de aansluitkosten nog betaalbaar. Voor windparken die vanwege ruimtegebrek dichterbij de kust straks midden op de Noordzee aangelegd moeten worden zullen de aansluitkosten oplopen. Langere onderzeese hoogspanningskabels en duurdere additionele transmissie-infrastructuur (grotere transformatoren en omvormstations) zullen dan benodigd zijn om netverliezen te voorkomen. Met het eiland hoopt TenneT deze problemen op te lossen.

De windparken midden op de Noordzee kunnen dan met relatief korte wisselstroom kabels centraal op het eiland in de Noordzee worden aangesloten. Op het eiland zullen dan omvormstations worden gebouwd die elektriciteit omvormen van wisselstroom naar gelijkstroom. De elektriciteit kan dan worden getransporteerd naar verschillende landen aan de Noordzee die zullen worden verbonden met het eiland van TenneT. Het eiland zal niet enkel dienen als een centraal aansluitpunt voor windparken op zee, maar ook als een knooppunt van elektriciteit interconnectoren. Een interconnector is een grensoverschrijdende hoogspanningskabel die de hoogspanningsnetten van verschillende EU lidstaten met elkaar verbinden waarmee grensoverschrijdende handel in elektriciteit mogelijk is. Op dit moment is er nog een groot tekort aan elektriciteit interconnectoren in Europa waardoor de elektriciteitsprijzen in sommige EU lidstaten nog onnodig hoog zijn. De aanleg van meer elektriciteit interconnectoren zal betekenen dat de elektriciteitsprijzen voor consumenten zullen dalen indien de prijsvoordelen hoger zijn dan de prijs van de aanleg van de interconnector. Naast een gunstig prijseffect zal de aanleg van een eiland met bijbehorende interconnectoren ook betekenen dat elektriciteit die op zee wordt opgewekt getransporteerd kan worden naar de plaats waar de meeste behoefte aan elektriciteit is. De integratie van grote hoeveelheden windenergie in het Europese elektriciteitssysteem wordt hiermee eenvoudiger gemaakt.

Onderzoek en meer informatie

Bij het Groningen Centre of Energy Law wordt, onder meer, veel onderzoek gedaan naar juridische problemen ten aanzien van huidige projecten op zee en de juridische (on)mogelijkheden omtrent toekomstige energieprojecten op zee. Dit betreft bijvoorbeeld vragen omtrent de financiering en eigendom van wind op zee, het aansluiten van windparken op interconnectoren en het construeren van een elektriciteitsnetwerk op de Noordzee. Hieronder zijn een aantal relevante publicaties opgenomen.

Joris C. W. Gazendam, Weer een frisse bries voor windenergie op zee, Nederlands Tijdschrift voor Energierecht, 2014(5/6), 192-198.

Hannah K. Müller, A legal Framework for a Transnational Offshore Grid in the North Sea, Intersentia 2015.

Martha M. Roggenkamp, ‘The Position of Citizens in Energy Production in the Netherlands: Is a New Approach Emerging?’, in Lila Barrera Hernández, Barry Barton, Lee Godden, Alistair Lucas, and Anita Rønne, Sharing the Costs and Benefits of Energy and Resource Activity, Oxford University Press 2016, p. 193-206.

Jaap J.A. Waverijn, 'Navigating legal barriers to establishing mortgage against energy installations at sea', in C. Banet & E. Røsæg (red.), The Law of the Seabed: Access, uses and protection of seabed resources, Leiden: Brill (forthcoming in 2018).