Auteur: dr. Zhen Chen
In een steeds meer geglobaliseerde wereld zijn grensoverschrijdende consumentencontracten aan de orde van de dag. Het kan echter ontmoedigend zijn voor consumenten om zich een weg te banen door de juridische complexiteit van deze transacties.

Stel, iemand maakt een reis naar het buitenland en er ontstaat een juridisch geschil met een buitenlands reisbedrijf. Kan de toerist dan een buitenlands bedrijf aanklagen in zijn eigen land en beschermd worden door zijn eigen wetgeving? Het antwoord op deze vraag hangt af van de vraag of de toerist wordt geclassificeerd als consument en wat de geldende regels zijn voor rechtspraak en rechtskeuze.

In deze blogpost zal ik ingaan op de rechtspraak van consumenten en de keuze van rechtsregels in het Europese en Chinese internationaal privaatrecht. Daarbij zal ik een aantal belangrijke inzichten geven in de definitie van een consument, de jurisdictieregels en de toepasselijke rechtsregels voor consumentenovereenkomsten.

Het definiëren van de consument: een fundamentele uitdaging
Aan de basis van consumentenbescherming ligt de definitie van de term consument. De criteria in de EU en China tonen meer overeenkomsten dan verschillen. Desondanks worden boeren in de EU niet beschermd als consument: dit geldt alleen voor pakketreistoeristen en timesharingtoeristen. Overeenkomsten met een tweeledig doel worden strikt geïnterpreteerd.

In China daarentegen worden boeren uitdrukkelijk beschermd als consumenten. Pakketreisovereenkomsten en timesharovereenkomsten worden niet expliciet als consumentenovereenkomsten geclassificeerd. Wat overeenkomsten met een tweeledig doel betreft: Chinese rechtbanken hebben de neiging om een ruimere interpretatie te hanteren door het primaire doel van de overeenkomst te onderzoeken.

Jurisdictieregels: waar kunnen consumenten hun recht halen?
Juridictieregels bepalen wat het juiste forum is voor juridische geschillen die voortvloeien uit consumentenovereenkomsten. In de EU hebben consumenten het recht om in hun eigen land te procederen of gedagvaard te worden op grond van de Brussel Ibis-verordening. Dit zorgt ervoor dat consumenten niet onnodig worden belast door in buitenlandse rechtsgebieden te moeten procederen.

In China zijn er daarentegen geen specifieke regels voor de rechterlijke bevoegdheid van consumenten. Men vertrouwt op de algemene regels voor de rechterlijke bevogedheid wat betreft overeenkomsten in het Chinese Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering. Dit kan problemen opleveren voor consumenten die verhaal willen halen. Een voorgestelde wijziging van artikel 280 van het Chinese Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering heeft echter het doel om een beschermende regel voor de jurisdictie van consumenten in te voeren. Daardoor kunnen consumenten in hun eigen rechtsgebied procederen.

Regels voor rechtskeuze: het toepasselijk recht bepalen
Regels voor de keuze van het toepasselijk recht zijn van cruciaal belang om te bepalen welk recht van welk land van toepassing is op een consumentenovereenkomst. Artikel 6 van de Rome-I-verordening biedt partijen de mogelijkheid om het toepasselijk recht te kizen, waarbij het gekozen recht onderworpen is aan de dwingende bepalingen van het land van herkomst van de consument. Deze tweezijdige benadering zorgt ervoor dat consumenten beschermd worden door hun nationale wetgeving, zelfs wanneer ze grensoverschrijdende transacties aangaan.

In de Chinese wet wordt op grond van artikel 42 van de Chinese Wet inzaken Conflicten gekozen voor een meer eenzijdige benadering. Alleen de consument kan daar het toepasselijk recht kiezen, dat beperkt is tot het recht van het land waar de consument woont of het recht van de plaats waar de goederen of diensten worden geleverd. Hoewel deze benadering gunstig lijkt voor consumenten, kan de beperkte reikwijdte nadelig zijn. In mijn proefschrift stel ik voor om het toepasselijk recht uit te breiden tot de wetten die verband houden met het geschil, zodat consumenten meer bescherming en flexibiliteit aangeboden krijgen.

Bijzondere gevallen: pakketreizen en timesharingcontracten
Het Europees internationaal privaatrecht erkent de noodzaak van speciale bescherming bij pakketreizen en timesharecontracten door te verwijzen naar Richtlijn 2015/2302 en Richtlijn 2008/122. Het Chinese internationaal privaatrecht neemt deze overeenkomst echter niet expliciet op in het toepassingsgebied van artikel 42 van de Chinese Wet inzake Conflicten. Pakketreistoeristen en timesharingtoeristen zijn onderworpen aan de algemene bevoegdheidsregels en toepasselijke rechtsregels die voor overeenkomsten gelden.

Dit betekent dat Chinse toeristen niet de speciale bescherming krijgen die consumenten in China krijgen, in tegenstelling tot Europese toeristen in de EU. Ik pleit er in mijn proefschrift voor dat deze bepalingen, via wetswijzigingen of via gerechtelijke interpretaties, worden opgenomen in de Chinese wet zodat de consumentenbescherming kan worden verbeterd.

De kloof overbruggen: aanbevelingen voor hervorming, op weg naar betere consumentenbescherming
Mijn proefschrift geeft verschillende aanbevelingen voor het verbeteren van de consumentenbescherming in zowel het Europese als het Chinese internationaal privaatrecht. De belangrijkste daarvan zijn de behoefte aan duidelijkere definities van consumentenovereenkomsten, de invoering van specifieke bevoegdheidsregels voor consumenten in China en de goedkeuring van een flexibelere benadering van rechtskeuzeregels. Deze hervormingen zouden de normen voor consumentenbescherming met elkaar in harmonie brengen, waardoor het voor consumenten gemakkelijker zou worden om hun recht te halen in het geval van grensoverschrijdende geschillen.

Het verbeteren van consumentenbescherming bij grensoverschrijdende transacties vereist een genuanceerd begrip van jurisdictie- en rechtskeuzeregels. Door definities te verduidelijken, wettelijke kaders te verbeteren en normen op elkaar af te stemmen, kunnen zowel Europese als Chinese wetten consumentenrechten beter beschermen. Nu landsgrenzen vervagen door globalisering, is deze wettelijke bescherming belangrijker dan ooit. Ze zorgt ervoor dat consumenten met vertrouwen en veiligheid kunnen deelnemen aan handel buiten landsgrenzen.

Deze blogpost is een korte samenvatting van Chens proefschrift getiteld 'Tourists, Consumer Contracts and Private International Law in the EU and China'. Het gehele proefschrift is hier te lezen.