Als de wind uit de verkeerde hoek waait

Als grutto (Limosa limosa limosa) moet je tweemaal per jaar de Sahara over. Een hachelijke en mogelijk dodelijke tocht. De meeste grutto’s die in Nederland broeden, overwinteren in West-Afrika, en steken dus twee keer per jaar de woestijn over. Eerder onderzoek heeft aangetoond dat de vlucht over de Sahara richting het noorden veel gevaarlijker is dan die naar het zuiden. Maar waarom? Het antwoord staat vandaag in Ecology Letters.

Om deze intrigerende vraag te beantwoorden, heeft het onderzoeksteam van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) tussen 2013 en 2018 met behulp van ultramoderne volgapparatuur 123 trekvluchten van 53 grutto’s gevolgd. Aan de hand van een nieuwe modelbenadering hebben de onderzoekers bepaald wat de minimale windomstandigheden zijn die grutto’s tijdens de trek ervaren . Hieruit bleek dat de vogels bij hun zuidwaartse trek over de Sahara meer hulp van de wind krijgen dan tijdens hun tocht naar het noorden. Op hun reis naar West-Afrika lijken de grutto’s dus voordeel te halen uit de gunstige windstromen in dit deel van de wereld.

Alle gevolgde vogels overleefden dus ook de reis naar het zuiden. De terugweg werd echter 24% van de grutto’s fataal, en dat blijkt te maken te hebben met de nadelige windomstandigheden. Ook bij andere vogelsoorten die op hun trek de Sahara moeten oversteken, zijn de sterftecijfers tijdens de reis naar het noorden hoger. Daarom stellen de auteurs dat windomstandigheden tijdens de trek over deze woestijn misschien niet alleen voor grutto’s een groot probleem vormen.

De meest verrassende vraag die uit dit onderzoek voortvloeit is misschien wel deze: waarom hadden de grutto’s die hun reis naar het noorden met de dood moesten bekopen zich niet beter voorbereid? Andere gruttosoorten kunnen, zo is uit eerder onderzoek gebleken, meer dan 200 uur onafgebroken doorvliegen. Dus waarom bereidt deze soort zich niet beter voor (of waarom proberen de vogels de tegenwind niet te omzeilen)? Om deze vraag te beantwoorden, stellen de auteurs verder onderzoek voor naar de ontwikkeling van trekgedrag en beslissingen, waaronder de beslissing om aan de reis te beginnen.