Klimaatverandering: niks doen heeft ook gevolgen

Kies je voor de trein of de fiets in plaats van de auto, of recycle je veel? Dan ben je milieuvriendelijk bezig, en dat zou meer benadrukt mogen worden. Daarop wijst Linda Steg, omgevingspsycholoog aan de RUG. Steg doet onderzoek naar de motivaties van mensen om duurzaam gedrag te vertonen. ‘Als je mensen het gevoel geeft dat ze duurzaam gedrag vertonen, wordt dat onderdeel van hun identiteit en worden ze ook op andere vlakken duurzamer.’

^{Tekst: Ingrid Woudwijk, afd Communicatie, RUG}

Tijdens haar studie, Andragogiek, volgde Linda Steg het vak omgevingspsychologie. Dat vond ze zo leuk dat ze de docent vroeg of ze daar meer mee kon doen. Dat kon, ze ging stage lopen bij het verkeerskundig studiecentrum. Haar onderzoek daar werd ook haar PhD: wat motiveert of weerhoudt mensen om auto te rijden? Het belangrijkste wat ze tijdens haar PhD leerde is om een breed perspectief te hebben. Er waren niet veel psychologen met dit onderwerp bezig, en ze moest zich breed inlezen om hier inzicht in te krijgen. ‘Ik denk dat toen ook al de interesse voor interdisciplinair onderzoek is getriggerd’. Inmiddels staat Steg te boek als een van de meest vooraanstaande, onomstreden experts op haar vakgebied. Afgelopen vrijdag kreeg ze een hoge koninklijke onderscheiding.

Waarom zijn mensen duurzaam?

Duurzaam doen: er zijn veel verschillende redenen voor. Lang werd gedacht dat een lage prijs duurzaamheid vanzelf aantrekkelijk maakt. Steg legt uit dat dit niet zo is. ‘Dan doen mensen het omdat het goedkoop is, en alleen zo lang het goedkoop is’. Als de prijs verandert zullen mensen weer net zo makkelijk niet-duurzaam gedrag vertonen. De link tussen gedrag en duurzaamheid moet daarom gelegd worden om mensen te blijven motiveren, ook als de prijs omhoog gaat. Niet de prijs, maar morele overwegingen maken dat mensen duurzamer worden. We vinden het bijvoorbeeld belangrijk dat het milieu beschermd wordt. Daarnaast laten we ons leiden door sociale overwegingen: wat anderen van ons verwachten op het gebied van duurzaamheid speelt mee in onze eigen keuzes. Emoties beïnvloeden ons gedrag ook: iets goed doen voor het milieu kan je een goed gevoel kan geven, dat kan ook een reden zijn voor duurzaam gedrag. “Het is niet alleen maar vervelend, duur en een ramp als we naar een duurzame samenleving moeten”.

Niks doen heeft consequenties

We hebben wel recht op een eerlijk verhaal over klimaatverandering, vindt Steg. Politieke leiders leggen ons soms een valse tegenstelling voor. De discussie lijkt: of we gaan ons best doen om klimaatverandering tegen te gaan, dan wordt ons leven heel erg ingeperkt en zijn we doodongelukkig. Of we doen niks en alles blijft hetzelfde. Maar, zegt Steg: “Niks doen heeft ook consequenties. Dan verandert ons leven ook”. Denk aan Groningen aan Zee, overstromingen of enorme dijken die ons tegen de zee moeten beschermen. Ook dat kost geld. “Het is niet zo dat niks doen betekent dat we gewoon door kunnen gaan op de manier waarop we nu bezig zijn.” We zijn namelijk niet op koers om de wereldwijde temperatuurstijging tot 1,5 graden te beperken, de doelstelling die in Parijs werd afgesproken. Het kan wel, maar dan moet er heel snel heel veel gebeuren, concludeerde het IPCC, het klimaatpanel van de Verenigde Naties. Linda Steg was een van de twee Nederlandse hoofdauteurs. “Hoe langer we wachten, hoe moeilijker het wordt, hoe duurder het wordt”.

Keuzes en mogelijkheden

Klimaatverandering gaat iedereen aan, zowel de burgers als de overheid, zegt Steg. Het idee dat arme mensen de dupe worden van het klimaatakkoord is volgens haar dan ook een politieke keuze. De overheid kiest wie het de klimaatrekening presenteert. “Als je niet wilt dat arme mensen de dupe worden, dan moet je je beleid daarop aanpassen”. Maar ook de consument heeft een keuze. “Iedereen heeft een rol te spelen”. Je kunt de trein nemen in plaats van het vliegtuig, minder vaak de auto pakken, of ervoor zorgen dat je huis goed geïsoleerd is. Maar, het is ook zaak dat de drempel voor duurzame keuzes zo laag mogelijk is. Steg wil echter vooral de positieve ontwikkelingen benadrukken: “Heel veel mensen willen iets doen en je moet ze daarvoor de gelegenheid geven”. Al zijn de klimaatvoorspellingen vaak somber, ze blijft optimistisch. “Je moet een zeker optimisme hebben om te willen werken aan oplossingen”.

Meer informatie

Linda Steg