Serengeti-Mara in de knel: één van 's werelds meest iconische ecosystemen onder druk

Verhoogde menselijke activiteit rondom een van de meest iconische ecosystemen van de wereld, de Serengeti-Mara, beschadigt het leefmilieu van gnoes, zebra's en gazellen en verstoort hun migratieroutes. Het "perst de wilde dieren samen in de kern van het beschermde natuurgebied". Dit zijn de belangrijkste conclusies uit een internationale studie, deze week gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Science. Dr. Michiel Veldhuis van Rijksuniversiteit Groningen is de hoofdauteur: “Deze resultaten veranderen onze kijk op wat nodig is om de biodiversiteit in de toekomst te beschermen.”

Het Serengeti-Mara ecosysteem is een van de grootste en best beschermde ecosystemen op aarde. Het Oost-Afrikaanse natuurgebied met een oppervlakte van 40.000 vierkante kilometer omvat onder andere de natuurreservaten Serengeti National Park in Tanzania en het Maasai Mara National Reserve in Kenia. Elk jaar maken een miljoen gnoes, een half miljoen gazelles en 200.000 zebra's de gevaarlijke tocht van het Serengeti/Ngorongoro gebied in Tanzania naar het Maasai Mara-reservaat en omgeving in Kenia, op zoek naar drinkwater en graasmogelijkheden.

• Wetenschappelijk tijdschrift Science.

Bevolkingsgroei

Een internationaal team van wetenschappers heeft ontdekt dat verhoogde menselijke activiteit langs de grenzen van de natuurgebieden een sterk nadelig effect heeft op planten, dieren en bodems. De studie, geleid door de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) in samenwerking met elf instituten over de hele wereld, onderzocht gedurende 40 jaar diverse gegevens. De onderzoekers vonden dat langs de rand van de beschermde natuurgebieden de menselijke bevolking het afgelopen decennium tot wel 400 procent is toegenomen, terwijl veel populaties wilde dieren in diezelfde gebieden afnamen tot minder dan 25% van de oorspronkelijke aantallen.

De studie laat zien hoe menselijke bevolkingsgroei en de daaraan gekoppelde toename van vee in de bufferzones rond de natuurgebieden, het gebied dat beschikbaar is voor de migratie van gnoes, zebra's en gazellen heeft samengeperst en verkleind. Hierdoor besteden de dieren meer tijd aan het begrazen van minder voedzame grassen dan in het verleden. De samenpersing heeft geleid tot een afname van natuurlijke bosbranden, een verandering in vegetatie en het vermindert ook de begrazingsopties voor andere diersoorten in de kerngebieden.

Klimaatverandering en voedselketen

De onderzoekers geven aan dat dit leidt tot een cascade-effect in de voedselketen, waardoor minder voedzame grassen en kruiden steeds algemener worden en gunstige interacties tussen planten en micro-organismen veranderen. Hierdoor legt het ecosysteem, ook in het hart van de beschermde natuurgebieden, koolstof minder goed in de bodem vast en worden voedingsstoffen minder goed gebruikt. Deze effecten kunnen het ecosysteem mogelijk minder veerkrachtig maken voor toekomstige invloeden, zoals extreme droogte of andere aspecten van klimaatverandering, waarschuwen de wetenschappers.

Samenleven

De wetenschappers concluderen dat ook voor redelijk goed beschermde natuurreservaten zoals de Serengeti en de Masaai Mara een nieuwe aanpak nodig is. De strategie van steeds hardere grenzen trekken kan een groot risico zijn voor zowel mensen als wilde dieren. Nieuwe oplossingen zijn nodig om het samenleven, de co-existentie van mensen en wilde dieren in de omgeving van beschermde natuurgebieden te blijven faciliteren.

Citaten

Dr. Michiel Veldhuis, hoofdauteur van de studie van de RUG, merkt op: "Er moet dringend worden nagedacht over hoe we de grenzen van beschermde natuurgebieden beheren om biodiversiteit te kunnen behouden. De toekomst van 's werelds meest iconische natuurgebied kan ervan afhangen."

Prof. dr. Han Olff, ook RUG: “Deze studie laat zien dat ook het biodiversiteitsbehoud van de grootste, meest iconische natuurreservaten ter wereld niet los kan worden gezien van het beheer van hun omliggende gebieden. Voor kleinere natuurgebieden zal dat alleen maar belangrijker zijn.”

Dr. Simon Mduma, directeur van het Wildlife Research Institute van de Tanzaniaanse regering, reageert: "Deze resultaten komen op het juiste moment, aangezien de Tanzaniaanse regering nu belangrijke stappen aan het zetten is om problemen rondom beschermde gebieden op nationaal niveau aan te pakken."

Dr. Joseph Ogutu van de Universiteit van Hohenheim: “De grote consequenties van de intense samenpersing van een groot beschermd gebied, zoals de Serengeti-Mara, zou alarmbellen moeten laten rinkelen. Veel andere beschermde gebieden zijn veel kleiner zijn zullen daarom nog veel sterker lijden onder dergelijke druk. In landen waar de meeste wilde dieren nog buiten beschermde gebieden leven, vormt dit een nog grotere zorg. Bijvoorbeeld in Kenia, waar meer dan 65% van de wilde dieren buiten natuurgebieden voorkomt, vormen bevolkingsgroei, vee en en andere menselijke activiteiten serieuze en ongekende bedreigingen voor de populaties van in het wild levende dieren."

Extra: een GIS storymap van dit onderzoek.