‘Biobased onderzoek ZAP gaat maatschappij veranderen’

In juni 2018 opent Zernike Advanced Processing (ZAP) in Groningen de deuren van een uniek innovatielaboratorium op de Zernike Campus. ZAP biedt uitstekende faciliteiten voor experimenteel biobased onderzoek in Noord-Nederland. Bovendien kunnen bedrijven gebruikmaken van de al bij ZAP aanwezige voorzieningen. Algemeen directeur Rob van Linschoten verheugt zich op de opening.

^{Tekst: Ronald Vermeer}

De ZAP-faciliteit is een semi-industriële omgeving waar kennisinstellingen en bedrijven samenwerken aan innovatieve oplossingen voor de biobased economy. Van Linschoten: “Ondernemers zoeken contact met de ZAP-faciliteit met toegepaste onderzoeksvragen, en wij maken graag gebruik van de ervaring van deze ondernemers om nieuwe biobased producten op de markt te brengen of om (chemische) processen duurzamer te maken. Dit draagt bij aan een solide regio en een sterkere internationale positie.” Binnen ZAP wordt gewerkt met resten van biomassa. Voorbeelden van biomassa zijn suikerbieten, aardappelen, gras, snoeimateriaal en hennep. Energie uit biomassa wordt opgewekt door verbranding. Deze methode geeft de biomassa echter weinig toegevoegde waarde. Het toegepaste onderzoek binnen ZAP richt zich op de valorisatie van biomassa. Grondstoffen uit biomassa kunnen worden verwerkt in materialen of gebruikt in de farmaceutische, cosmetica-, nutraceutica- en kledingindustrie.

Garnalen

Een goed regionaal voorbeeld is het valoriseren van chitine uit garnalenschalen. Tot voor kort werden noordzeegarnalen naar Marokko verscheept om daar met de hand te worden gepeld, maar dankzij de ontwikkeling van een garnalenpelmachine door het bedrijf Telson in Lauwersoog kan dit proces nu in Noord-Nederland worden uitgevoerd. Bij het pellen van garnalen blijft een enorme hoeveelheid restmateriaal over. Deze biomassa kan worden gebruikt als bodemverbeteraar. Maar eigenlijk is dat zonde, omdat deze garnalenschalen bomvol chitine en chitosan zitten. Chitine kan worden omgezet in hoogwaardige biobased grondstoffen voor de papier- en verfindustrie, waterzuivering en farmacie, duurzame gewasbescherming en in de kledingindustrie (het kleuren van jeans), of worden gebruikt als een natuurlijk polymeer, een alternatief voor duurzame implantaten.

Samenwerking tussen kennisinstellingen

Zernike Advanced Processing is een initiatief van de Hanzehogeschool Groningen (HG, penvoerder), de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) en de mbo-instelling Noorderpoort. Sinds de oprichting in 2015 werd ZAP voornamelijk gebruikt voor educatieve doeleinden. “Vanaf de zomer van 2018 bieden we het bedrijfsleven de mogelijkheid om processen op te schalen naar ‘proof of concept’ (TRL 4-6), mogelijk in samenwerking met andere (mkb-) bedrijven en kennisinstellingen”, vertelt Van Linschoten. “ZAP is een belangrijke link voor het mkb en startups om hun ideeën naar een hoger plan te tillen en uiteindelijk op de markt te brengen."

Naar een duurzame chemische industrie

ZAP brengt fundamentele en toegepaste wetenschappen samen aan de hand van op biotechnologie gerichte innovaties. Van Linschoten: “In biotechnologie komen de werelden van de agro-, voedingsmiddelen- en chemische industrie samen, en dat biedt kansen. Samenwerking tussen verschillende ketens levert altijd winst op.” Eén bijzonder voorbeeld van biotechnologisch onderzoek is de samenwerking tussen de wetenschapsbroers Erik Heeres, hoogleraar chemische technologie (RUG), en André Heeres, lector biobased chemie (HG). Samen met een mix van studenten van de RUG en HG onderzoeken de gebroeders Heeres biomassastromen op het Chemie Park Delfzijl. “Dit onderzoek kan leiden tot de ontwikkeling van nieuwe groene chemische producten”, volgens Van Linschoten. Dit is onderzoek met een stevige maatschappelijk impact. Van Linschoten: “De chemische industrie is nog steeds afhankelijk van fossiele brandstoffen als aardolie. Binnen ZAP voeren bedrijven en kennisinstellingen onderzoek uit naar groene en meer duurzame alternatieven.”

Blauwe economie

Op dit moment richt ZAP zich op bioconversie voor groene chemie, bioraffinage (o.a. groene winning) en Smart Processing. Van Linschoten: “Maar de ZAP-faciliteit kan nog veel meer. Onder biomassa valt zo veel; van landbouwgewassen tot (dierlijk) restmateriaal. Wij nodigen iedereen die een origineel idee heeft dat bijdraagt aan de biobased economy uit contact op te nemen met ZAP.” De eerste startups die zich aan ZAP willen verbinden, hebben zich al gemeld. Het nieuwe innovatielab is daarmee al voor de helft gevuld. Onlangs nam het bedrijf WesterZwam contact op met ZAP om te praten over een plek op de faciliteit. WesterZwam kweekt oesterzwammen op koffiedik dat wordt aangeleverd door nabijgelegen restaurants, en levert vervolgens de gekweekte oesterzwammen terug aan diezelfde restaurants. Deze methode van WesterZwam volgt het principe van de ‘blauwe economie’, waarin natuurlijke systemen worden gebruikt voor duurzame productie en consumptie. Van Linschoten: ‘WesterZwam wil onze ZAP-faciliteiten gebruiken om haar productiviteit op te schalen. Westerzwams biobased concept verandert de samenleving. Welkom in de wereld van ZAP; de wereld van groene innovatie."