‘Heldhaftige’ zangvogels redden elkaar

Het was al bekend dat sommige dieren, zoals dolfijnen en mieren, soortgenoten redden uit gevaarlijke situaties. Nederlandse onderzoekers hebben ontdekt dat dergelijk ‘heldhaftig gedrag’ ook bij wilde vogels voorkomt. Martijn Hammers (GELIFES, Rijksuniversiteit Groningen) en Lyanne Brouwer (Australian National University en Nederlands Instituut voor Ecologie NIOO) toonden dit aan bij de seychellenzanger. Hun resultaten werden deze week gepubliceerd in de online editie van het tijdschrift Behaviour. Het onderzoek werd gefinancierd door de Nederlandse organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO).

De seychellenzanger is een kleine zangvogel met een erg sociaal broedsysteem, waarbij niet alleen de ouders, maar ook broers en zussen en zelfs grootouders helpen met het opvoeden van jongen. Door het gebrek aan natuurlijke vijanden op de Seychellen kunnen seychellenzangers erg oud worden, in vergelijking met de meeste andere kleine vogels. De oudst bekende vogel van deze soort is 19 jaar oud geworden. Het lange-termijnonderzoek aan deze vogelsoort heeft al veel nieuwe inzichten opgeleverd over de evolutie van sociaal gedrag.

Kleverige zaden

Vogels op het eilandje Cousin in de Indische Oceaan raken soms verstrikt in de erg kleverige zaden van de pisoniaboom, ook wel ‘vogelvangende boom’ genoemd. Wanneer deze zaden in de vleugels van vogels blijven plakken, belemmeren zij het vliegen en kunnen de vogels minder goed voedsel zoeken. Vaak leidt dit tot de dood van de vogel.

Martijn Hammers en Lyanne Brouwer ontdekten dat seychellenzangers hun familieleden redden door hen te helpen bij het verwijderen van de kleverige zaden. Dit doen ze door met hun snavel aan de zaden te plukken en te trekken, ondanks dat ze daarbij het risico lopen om zelf slachtoffer te worden.

Redgedrag

Bij alle vogels die verstrikt waren in de zaden en waar dit gedag werd waargenomen, waren er bij de volgende waarneming geen zaden meer in de veren aanwezig. Martijn Hammers: ‘Dit redgedrag is een erg bijzondere vorm van sociaal gedrag. De redder moet namelijk door hebben dat de ander in gevaar is, maar ook de oorzaak van het gevaar herkennen en de juiste actie ondernemen om het gevaar weg te nemen. Daarnaast loopt de redder door het uitvoeren van de reddingsactie mogelijk zelf gevaar. Dat dieren soortgenoten redden uit gevaarlijke situaties zou een indicatie kunnen zijn dat dieren empathie vertonen, maar meer onderzoek is nodig om andere verklaringen uit te kunnen sluiten.’

Familie succesvol

Bij seychellenzangers is het redden van een familielid niet alleen goed voor het slachtoffer zelf, maar ook voor het individu dat de reddingsactie uitvoert. Door een familielid te redden vergroten de seychellenzangers de kans dat hun familiegroep in dezelfde samenstelling blijft bestaan en dat de familie succesvol blijft. Hammers: ‘We verwachten dat dit gedrag bij meer wilde dieren voorkomt, vooral bij soorten die in familiegroepen leven .’

Ook zouden de vogels dit gedrag kunnen vertonen omdat de kans bestaat dat deze gunst op een later moment wordt terugbetaald, bijvoorbeeld als de vogel zelf later ergens hulp bij nodig heeft.”

Zaden verspreiden

De pisoniaboom heeft baat bij de kleverigheid van zijn zaden omdat hij daarmee vogels kan gebruiken om de zaden te verspreiden naar andere eilanden. Bovendien, als een vogel naar een ander eiland vliegt en daar dood gaat, kunnen de zaden mogelijk beter groeien door de dode vogel als voedingsbodem en mest te gebruiken. Hoewel voornamelijk zeevogels slachtoffer worden van de zaden, raken ook af en toe bedreigde zangvogels als de seychellenzanger verstrikt in de zaden.

Meer informatie

-         Het artikel Rescue behaviour in a social bird: removal of sticky ‘bird-catcher tree’ seeds by group members werd deze week online gepubliceerd door het tijdschrift Behaviour.

-         Auteurs: Martijn Hammers , onderzoeker aan de Rijksuniversiteit Groningen, afdeling GELIFES; Lyanne Brouwer, onderzoeker aan de Australian National University en aan het Nederlands Instituut voor Ecologie NIOO.

-         Auteurs: Luister ook naar het interview met Martijn Hammers van 10 april 2017 bij Nieuws & Co.