Koninklijke Onderscheiding voor Geny Groothuis

Op vrijdag 10 maart 2017 ontving mevrouw prof. dr. G.M.M. Groothuis uit handen van de heer M.A.P. Michels, burgemeester van de Gemeente Winsum, een Koninklijke Onderscheiding. Groothuis is benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

De uitreiking vond plaats tijdens het afscheidssymposium ‘Towards a more humane toxicology’ dat ter gelegenheid van haar emeritaat werd georganiseerd in de Keuningzaal, Antonius Deusinglaan 1, Groningen.

Geny Groothuis (Groningen, 1952), hoogleraar Geneesmiddelmetabolisme en Toxicologie, is een briljante, gedreven wetenschapper, met een uitgebreid nationaal en internationaal netwerk. Haar werk is van bijzonder maatschappelijk belang doordat zij ervoor heeft gezorgd dat er veel minder proefdieren nodig zijn in het geneeskundig en farmaceutisch onderzoek en onderwijs.

Minder proefdieren nodig

Een belangrijke innovatie die Groothuis voor het onderwijs bedacht is de zogenaamde Glassman Patient, een opstelling in glas die het menselijk lichaam illustreert. Door glazen kolven met verschillend volume door middel van een pomp met elkaar te verbinden kan zichtbaar worden gemaakt hoe processen in werkelijkheid in het lichaam verlopen. De kolven stellen de organen voor, zoals maag, lever en nieren, en de pomp vervangt de functie van het hart. Door in één van de kolven een geneesmiddel toe te dienen kun je de snelheid van de verdeling van het geneesmiddel over de verschillende kolven meten. Vervolgens kun je dit beïnvloeden door het volume van de kolven of de pompsnelheid te variëren. In het verleden werden hiervoor proefdieren gebruikt. Dat is nu overbodig en educatief werkt dit zelfs veel beter. Hiermee is het gebruik van proefdieren in het onderwijs gereduceerd van tientallen naar nul. Groothuis is hierin de drijvende kracht geweest.

Dit sluit nauw aan bij het onderzoek van Groothuis, waarin de reductie van het gebruik van proefdieren eveneens centraal staat. Dit is niet alleen van maatschappelijk, maar ook van wetenschappelijk belang, omdat resultaten van onderzoek in proefdieren niet zomaar vertaald kunnen worden naar de mens. Binnen de eenheid Farmacokinetiek, Toxicologie & Targeting heeft zij een eigen onderzoeklijn opgezet in Geneesmiddelmetabolisme en Toxicologie. Dit vakgebied speelt een doorslaggevende rol bij de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen. Een belangrijke stap hierin is de ontwikkeling van technieken om toxiciteit en ongewenst geneesmiddelmetabolisme vroegtijdig in het geneesmiddelontwikkelingsproces op te sporen.

Weefsel van operaties

Groothuis verrichtte op dit terrein baanbrekend internationaal onderzoek onder meer door het gebruik van humaan weefsel dat resteert na operaties. Zij ontwikkelde hiervoor de Precision-Cut Tissue Slice techniek (PCTS), waarmee ultradunne plakjes van het humane materiaal (delen van lever, darmen, nieren en longen) worden gesneden en gedurende lange tijd (1 tot 3 dagen) in leven worden gehouden. Hierdoor is het mogelijk om metabolisme en toxiciteit van oude en nieuwe geneesmiddelen rechtstreeks te bestuderen in menselijk materiaal. Met deze techniek heeft zij er, samen met het transplantatieteam van het UMCG, ook voor gezorgd dat transplantatieorganen langer houdbaar blijven, waardoor de resultaten van transplantaties kunnen worden verbeterd.

De PCTS-techniek is uniek en heeft geweldige voordelen: het voorkomt niet alleen het gebruik van proefdieren voor farmaceutisch onderzoek, maar versnelt dus ook het inzicht in de effectiviteit van nieuwe geneesmiddelen. Daarmee reduceert het de kosten van de ontwikkeling van nieuwe geneesmiddelen. Hiervoor is uiteraard grote belangstelling in binnen- en buitenland, variërend van de farmaceutische industrie tot de Dierenbescherming. Het grote belang werd meerdere malen onderstreept door diverse prijzen die Groothuis voor dit baanbrekende werk heeft gekregen. Inmiddels is deze techniek wereldwijd geaccepteerd en heeft zelfs de FDA in de VS de techniek in meerdere richtlijnen genoemd.

Zelfde opleiding artsen en apothekers

Als toxicoloog is Groothuis voorzitter van de sectie Geneesmiddelentoxicologie van de Nederlandse Vereniging voor Toxicologie, lid van het Consillium Toxicologicum en van de Commissie van Toezicht voor de landelijke postdoctorale cursus Toxicologie. Als directeur is zij betrokken bij het masteronderwijs van Medical Pharmaceutical Sciences. Daarin heeft ze zich bijzonder verdienstelijk gemaakt door binnen deze opleiding de verbinding te leggen tussen medische en farmaceutische aspecten van geneesmiddelentoxicologie. Beide beroepsgroepen, aanstaande artsen en apothekers, krijgen zodoende op dit vakgebied hetzelfde onderwijs, wat de communicatie later bevordert. Voor de emancipatie van vrouwen in de wetenschap is zij een rolmodel, zij zet zich al vele jaren in om het aantal vrouwelijke docenten en hoogleraren binnen de RUG te verhogen.