Vriendschap krachtig middel tegen verleidingen consument

Verleidingen weerstaan is vaak lastig. Of het nu gaat om eten, roken, alcohol of het kopen van onnodige spullen. Steeds meer mensen ervaren overmatig consumeergedrag als een probleem. Maar, ontdekte Eline de Vries, er is een heel eenvoudige manier om de drang tot consumeren te verkleinen: vriendschap. ‘Als je aan een goede vriendschap denkt, verhoogt dat je zelfcontrole, waardoor je beter nee kunt zeggen tegen verleidingen.’ De Vries promoveert donderdag 19 september aan de Rijksuniversiteit Groningen.

Consumeren kan altijd. Zeker in de huidige 24-uurseconomie. Heb je midden in de nacht een enorme koopbehoefte? Webwinkels sluiten nooit. En zelfs wie webwinkels en winkelcentra mijdt, word om de haverklap verleid om iets te kopen, ongezond te eten, te roken of alcohol te drinken. Dat is vooral lastig voor mensen met een lage zelfcontrole, of die nu chronisch of van tijdelijke aard is. Een lage zelfcontrole wordt bijvoorbeeld veroorzaakt doordat consumenten net een andere verleiding hebben weerstaan of door een lange werkdag. De Vries: ‘Als je heel moe bent, is het een stuk lastiger om consumptieneigingen te weerstaan.’

Zelfcontrole

‘In verschillende onderzoeken is al aangetoond dat vriendschap heel goed is voor de mens. Het heeft een positieve invloed op je mentale én fysieke gezondheid,’ aldus De Vries. ‘Ik onderzocht of vriendschap een positieve rol kan spelen in het weerstaan van verleidingen. Dat bleek inderdaad het geval.’ Daarbij is sprake een interessante paradox, erkent De Vries. ‘Iedereen kent tenslotte de beelden van groepjes vriendinnen die zich samen helemaal laten gaan tijdens het shoppen. Maar iemand die bewust aan vriendschap denkt, verhoogt zijn of haar zelfcontrole.’

Conflict herkennen

Bij het kunnen negeren van de consumeerimpuls spelen twee dingen, legt De Vries uit. ‘Allereerst moet je het conflict kunnen herkennen. Iemand die er geen kwaad in ziet om nóg een paar schoenen of wéér een vette snack te kopen, zal aanzienlijk meer moeite hebben om zich te bedwingen dan iemand die beseft dat dergelijke aankopen onverstandig zijn.’ De tweede stap is het daadwerkelijk kunnen toepassen van zelfcontrole. Denken aan vriendschap helpt bij beide stappen, ontdekte De Vries. ‘Bovendien maakt vriendschap de impuls om te kopen minder sterk én het vermogen om nee te zeggen groter.’

Dat komt mede doordat denken aan vriendschap invloed heeft op de manier waarop iemand informatie verwerkt. ‘Ieder mens kan op twee manieren informatie verwerken: lokaal en globaal. Ik vergelijk het wel eens met een bezoek aan een snoepwinkel. Bij lokale verwerking focus je op concrete zaken en details: alle lekkere dingen die er liggen. Bij globale verwerking kijk je meer naar het hele beeld: hoe is de winkel grofweg ingericht? Iemand die aan vriendschap denkt, verwerkt informatie vooral globaal. En dus zijn de verleidingen ook minder groot dan wanneer hij of zij zich vooral concentreert op details.’

Fictieve smaaktest

Eén van de manieren waarop De Vries haar onderzoek deed, was door proefpersonen heel bewust aan vriendschap te laten denken. Door ze een situatie te laten beschrijven waarbij ze echt vriendschap hadden gevoeld. Diezelfde mensen deden vervolgens mee aan een (fictieve) smaaktest voor nieuwe M&M’s. De Vries: ‘Ze mochten zoveel eten als ze wilden, om de smaak goed te kunnen beoordelen. Wat de proefpersonen niet wisten, is dat snoepjes vooraf en achteraf werden gewogen.’ Het bleek dat mensen met een tijdelijk lage zelfcontrole, die aan vriendschap hadden gedacht, aanzienlijk minder M&M’s hadden gegeten dan de controlegroep, die zojuist het productieproces van een tafel hadden beschreven. ‘De kracht om nee te zeggen tegen het consumeren van M&M’s was bij de eerste groep een stuk groter.’

Probleemgedrag

Volgens De Vries zijn haar bevindingen uitstekend toe te passen bij therapieën voor mensen die problemen hebben met het bedwingen van hun consumptie-impulsen, zoals compulsief koopgedrag, obesitas of overmatige alcoholconsumptie. En de conclusies kunnen ook direct effect hebben in de dagelijkse praktijk, stelt De Vries. ‘Ik kan me goed voorstellen dat het helpt om een foto van je beste vriend of vriendin in je portemonnee te doen. Zo activeer je de gedachte aan een goede vriendschap op het moment dat je in de verleiding komt iets te kopen.’

Curriculum Vitae

Eline de Vries (Groningen, 1984) studeerde Research Based Marketing en Sociale Psychologie aan de Rijksuniversiteit Groningen. Zij verrichtte haar promotieonderzoek binnen de groep Consumer Behavior van de vakgroep Marketing van de Faculteit Economie en Bedrijfskunde. De titel van haar proefschrift is Consumed with consumption: the impact of friendship on consumer self-control. Promotors zijn B.M. Fennis en T.H.A. Bijmolt. Copromotor is D. Trampe. Vanaf 1 oktober is De Vries werkzaam als assistent professor in Marketing aan het Department of Business Administration van de University Carlos III in Madrid.

Meer informatie

Contact: Eline de Vries