Bij de term thuis kan iedereen zich iets voorstellen. Veel mensen denken hierbij aan de plek waar ze zijn opgegroeid: Het ouderlijk huis, de tuin waar ze vroeger in speelden, de brandende kachel in de woonkamer. Voor anderen is thuis geen plek, maar zijn het de personen waarmee je je mee verbonden voelt. Hoewel er tussen deze soorten thuis grote verschillen zitten, is het een erg herkenbaar thema. Met deze insteek werd ook het thema van de kinderboekenweek 2023 bepaald: Bij mij thuis. Met dit thema moest duidelijk worden gemaakt dat thuis er bij iedereen anders uit kan zien. Bij de een wordt het Suikerfeest gevierd en bij de ander helpen de kinderen mee in het hotel van hun ouders. Het comité ‘Thematitels’ heeft naar aanleiding van dit thema twintig kinderboeken uitgekozen waar het begrip thuis centraal staat. Deze boeken zouden het gesprek omtrent de verschillen tussen thuis  aan moeten wakkeren onder kinderen. Maar welk thuisbeeld krijgen kinderen op basis van deze boeken voorgeschoteld? 

Tussen de regels lezen

Tijdens mijn Tutorial vanuit de master Neerlandistiek heb ik ervoor gekozen om dit thuisbeeld te onderzoeken in deze kinderboeken. Dit ‘thuis’ heb ik opgedeeld in een aantal subcategorieën, zoals de gezinssamenstelling, de locatie van het huis en de rituelen die thuis gangbaar zijn. Vervolgens heb ik uit de boeken alle fragmenten verzameld waar deze categorieën naar voren komen. Zo ontstond een duidelijk overzicht van de bouwstenen van het thuis in ieder boek. Dit maakt het eenvoudiger om de thuisbeelden met elkaar te vergelijken en te kijken wat er wel of juist niet over een thuis beschreven wordt. 

Gezinssamenstelling

Een van de dingen die me als eerste opviel was de gezinssamenstelling van de verschillende personages. In ieder boek heeft het hoofdpersonage twee ouders, een vader en een moeder, en één broer(tje) of zus(je). Je zou hierdoor kunnen stellen dat het doorsnee gezin uit deze boeken bestaat uit vier mensen. Als we echter kijken naar de daadwerkelijke gezinssamenstellingen in Nederland, zien we toch wat verschillen. Hoewel ruim 40% van de gezinnen in Nederland inderdaad bestaat uit twee ouders en twee kinderen, is het aantal gezinnen met één kind ongeveer even groot en heeft 15% van de gezinnen drie of meer kinderen. Hierdoor is het doorsnee gezin volgens deze lijst van Thematitels niet bepaald representatief voor veel van de kinderen die deze boeken lezen. 

Ook waren de rollen van de ouders in de verschillende gezinnen opvallend. Veel van de gezinnen in deze verhalen is de vader overduidelijk de lolbroek. Dit zien we onder andere terug in het boek Beste Broers (2020), geschreven door Jowi Schmitz. Wanneer een van de jongens gevallen is, begint zijn vader aan zijn been te schudden en zegt: “Je rinkelt niet. Dan zou je been gebroken zijn.” Met dit grapje weet deze vader zijn zoontje gerust te stellen. De moeders hebben vaker de rol van serieuze en gevoelige opvoeder. Zo is de moeder uit ditzelfde boek juist steeds degene die altijd aan het werk is en aangeeft wanneer de kinderen naar bed moeten.

Veilig en vertrouwd

Verder lijkt veiligheid een belangrijk onderdeel te zijn van het thuis in veel van de verhalen. Meerdere keren komt het voor dat kinderen zich niet thuis voelen in nieuwe en onveilige omgevingen. Pas wanneer de thuissituatie vertrouwd en zonder gevaar lijkt te zijn, komen ze tot rust en beginnen ze zich thuis te voelen. Zo vindt Zwaan uit Tiny Fisschers Mijn jaar in een tent (2020) het erg eng om ’s nachts in een tent te slapen. Ze hoort voortdurend geluiden van onbekende dieren, waardoor ze zich juist erg onveilig voelt. Na verloop van tijd raakt ze echter gewend aan deze geluiden: ze weet nu dat deze dieren haar geen kwaad zullen doen. Dit bange, onveilige gevoel maakt plaats voor een gevoel van veiligheid en vertrouwen. De tent is haar thuis geworden. 

Hoe divers is dit thuis nu eigenlijk?

In de boeken worden verschillende soorten thuis beschreven. Dit thuis is een vertrouwde plek, waar de kinderen zich veilig voelen. Hier horen ook hun gezinsleden bij, maar ook vrienden, huisdieren en andere familieleden. Ondanks enkele verschillen, lijken de soorten thuis erg op elkaar. Zo zijn de gezinssamenstellingen behoorlijk vergelijkbaar met elkaar. Er is weinig diversiteit in de samenstelling van de ouders op gebied van afkomst en seksuele voorkeur of in de samenstelling van het gehele gezin. Het doel van het comité ‘Thematitels’ was om het gesprek omtrent de verschillen tussen thuis aan te wakkeren. Ik vraag me daarom af of alle kinderen zich wel kunnen herkennen in deze gezinssituaties en of zij dezelfde informatie over ´thuis´ uit deze boeken weten te halen. Tijdens het schrijven van dit blogartikel ben ik ook begonnen aan mijn masterscriptie, waar deze vraag verder zal worden onderzocht.