Achilles is hét voorbeeld van een sterke Griekse held. Bij de studie Nederlands veranderde hij tóch in een onzekere loser. Bij het vak Creatief Schrijven kreeg ik namelijk de vrijheid om moderne schrijftechnieken toe te passen op een eeuwenoud verhaal. En zo kon het dat gebeuren dat Achilles anders bleek dan hoe we hem eeuwenlang hebben gekend.   

Na twee jaren Grieks en Latijn besloot ik dit jaar dat ik meer wilde leren over de Nederlandse taal. Daarom ging ik als tweede studie Nederlands studeren. Dat hoefden echter niet twee strikt gescheiden studies te zijn. Ik was er tijdens mijn eerdere studie namelijk achter gekomen dat talen in verschillende tijden, in verschillende werelden veel meer op elkaar lijken dan je eerst vermoedt. Niet alleen grammaticaal gezien, maar ook in de literatuur blijven eeuwenoude verhalen vaak nog tot de verbeelding spreken. Zo ook het verhaal van de Trojaanse Oorlog uit Homerus’ Ilias. Het heldendicht over de roof van prinses Helena en het gevecht dat daarop volgt zit bomvol dappere helden en indringende intriges. Het zijn thema’s die lezers en schrijvers al gedurende duizenden jaren fascineren. Ook mij.

Creatief Schrijven

Dit jaar volgde ik het vak Creatief Schrijven. We bekeken verschillende schrijftechnieken en leerden teksten te beschouwen vanuit het oogpunt van de schrijver. Op die manier ga je heel anders naar verhalen kijken. Want hoe ziet de auteur zijn personages voor zich? Voor wie schrijft hij? Hoe ziet de wereld van zijn publiek eruit? Een tekst op zich vertelt vaak meer dan slechts de plot. Verhalen hebben diepere lagen en auteurs hebben lang nagedacht over hoe ze die diepere lagen naar voren laten komen in tekst. Of, zoals Herman Finkers ooit zei: “Een boek zegt meer dan duizend woorden.”

Het deed mij nadenken over de eeuwenoude mythen die ik had geleerd bij mijn andere studie: over goden, halfgoden, monsters en oorlog. Verhalen die zich afspelen in een ver land, in een verre tijd, in een compleet andere wereld. 

Achilles en Patroklos

Homerus schreef de Ilias in prachtige volzinnen, met plechtige taal en een voortdenderend ritme. Zijn epos heeft één centrale verhaallijn: de wrok van Achilles. Na een ruzie over oorlogsbuit met de aanvoerder van de Grieken, Agamemnon, weigert Achilles, hun sterkste strijder, te vechten tegen de Trojanen. Hij trekt zich terug in zijn tent. Zijn beste vriend Patroklos blijft hem trouw en probeert hem te overtuigen mee te vechten. Uiteindelijk leent Achilles zijn wapenrusting aan Patroklos uit. Hij gaat erin vechten, maar de Trojanen denken daardoor Achilles te zien en doden Patroklos. Achilles is in diepe rouw en trekt uiteindelijk ten strijde om zijn vriend te wreken. Hij sterft door een verwonding aan zijn hiel: de enige plaats waar de verder onsterfelijke Achilles te verwonden is, zijn “Achilleshiel”.

De relatie tussen Patroklos en Achilles is zeer beladen: zijn ze beste vrienden, of geliefden? Homerus behandelt zijn personages als grote onsterfelijke helden, die alles aan de kant zetten om zoveel mogelijk eer te behalen. Dat is heel anders dan hoe auteurs nu rekening houden met hun publiek: ze schrijven geen bijzonder lange werken meer, schrijven om gelezen te worden en schrijven daarom vaak in een minder plechtige taal. In hedendaagse romans zie je natuurlijk ook weinig van dit soort onverslaanbare helden: er is veel meer aandacht gekomen voor emotionele achtergronden. 

“Is Achilles nou een held of een loser?”

Met de dingen die ik bij Creatief Schrijven had geleerd kon ik een moderne draai geven aan mijn kennis over eeuwenoude literaire thema’s en personages als Achilles. Het stelde me in staat om dit personage herkenbaar te maken voor de hedendaagse lezer. Ik kon hem als een écht persoon neerzetten en niet als de ideale held zoals hij altijd was. Toen ik bij de docent mijn idee inleverde, had ik alleen nog een titel: “Achilles bij de podoloog”. De docent gaf aan dat dit een grappige situatie was, maar dat ik wel verder zou moeten komen dan het grapje alleen. Ik paste daarom de technieken die ik bij Nederlands had geleerd toe op de wrok van Achilles. Hedendaagse lezers willen namelijk zelf conclusies kunnen trekken, op basis van een beeldende tekst. Helden kunnen niet langer helden zijn omdat een auteur ze nou eenmaal zo noemt. In mijn verhaal werd het leven van Achilles daarom stap voor stap beschreven, waardoor lezers zelf een beeld konden vormen van zijn karakter. 

In mijn verhaal lijkt Achilles in eerste instantie nog steeds een dappere held, die naar de heldenschool gaat en zich weet te ontwikkelen tot één van de voorste strijders, maar de lezers vormen zich ook het beeld van een onzekere, gepeste figuur, die al jaren kampt met een zwakke hiel. Het lijkt dus alsof Achilles weigert te vechten uit wrok, maar de lezer weet beter: hij vecht niet vanwege onzekerheid over zijn blessure. De dood van Patroklos is voor hem de reden om over zijn onzekerheid heen te stappen en eindelijk weer te durven vechten. Zo werd Achilles’ verhaal een verhaal van uitersten: enerzijds bleven de sterke emoties van de Ilias in het verhaal staan, anderzijds werden de dappere helden volledig uit hun onsterfelijke context gehaald. 

Bij Creatief Schrijven kreeg ik de vrijheid om een hedendaagse, absurde draai te geven aan een eeuwenoud verhaal. Zo absurd, dat in de feedback op mijn eindverhaal dan ook stond: “Is Achilles nou een held of een loser?” Met de technieken die ik bij Nederlands leerde kon ik de eeuwenoude literaire tradities uit mijn eerste studie beter begrijpen en personages uit die traditie herkenbaar en aantrekkelijk maken voor de lezer van nu.