In de afgelopen jaren is er steeds meer discussie over de ongelijke verdeling in de literatuur: de lijst met auteurs in onze literaire canon bestaat nog steeds voornamelijk uit ‘dode witte mannen’. De geringe aandacht voor vrouwen, maakt dat de canon de laatste jaren steeds vaker wordt bekritiseerd vanuit een feministische hoek. Een aantal jaar geleden hadden we het over deze discussie bij de studie Nederlands, bij het vak Literaire canon. Mijn interesse was toen gelijk gewekt. Ik vroeg mij af om welke redenen we kritisch kunnen zijn op de mannelijke canon van nu. En hoe zouden we een ‘nieuwe’, inclusievere canon moeten inrichten? 

Een filosofische scriptie 

Inmiddels heb ik de studie Nederlands al afgerond en ben ik bezig met de eenjarige bachelor ‘Filosofie van een bepaald Wetenschapsgebied’. Ik vind dat filosofie een echte verrijking is op mijn studie Nederlands. Filosofie en taal zijn namelijk innig met elkaar verbonden. Voor mijn filosofiescriptie zocht ik naar een manier om  literatuur, mijn favoriete onderdeel binnen de bachelor Nederlands, te verenigen met de filosofie. Ik besloot daarom om mijn scriptie te schrijven over genderongelijkheid in de literaire canon.     

Het schrijven van een scriptie bij filosofie gaat wel nét even anders dan bij Nederlands. Bij een filosofische scriptie wordt er van je verwacht dat je een eigen stelling inneemt over een filosofische vraag. Dat is vaak een vraag die je moeilijk op een directe manier kunt beantwoorden, door middel van bijvoorbeeld observaties. Ik buig me over de volgende vraag: ‘Waarom is het belangrijk dat er meer vrouwelijke auteurs worden toegevoegd in de literaire canon?’ Bij filosofie kreeg ik de vrijheid om een eigen standpunt in te nemen en vervolgens een manier te vinden om mijn stelling te verdedigen. Aan de ene kant is die vrijheid heel leuk, maar aan de andere kant ook best spannend. Je kunt niet zomaar de boekjes volgen, maar je moet de lezers aan je kant krijgen door sterke argumenten aan te dragen en die goed te onderbouwen.

Simone de Beauvoir over de kracht van literatuur

Gelukkig mag je ook argumenten ‘lenen’ van andere filosofen en hoef je niet een hele eigen filosofische theorie op te zetten. Zelf heb ik het gedachtengoed van feministische auteur en filosoof Simone de Beauvoir als een rode draad door mijn scriptie geweven. Op de middelbare school kwam ik al in aanraking met haar filosofie, door het lezen van stukken uit De tweede sekse (1949) voor mijn profielwerkstuk. Daarin beschrijft zij hoe vrouwen structureel worden gezien als het secundaire geslacht in een wereld waar mannen domineren. Ook beschrijft ze hoe de onderdrukking van vrouwen al vanaf kinds af aan begint. Een bekende uitspraak van haar is dan ook: ‘Je wordt niet als vrouw geboren, maar tot vrouw gemaakt.’

Wat vaak een beetje over het hoofd wordt gezien, is de grote rol die literatuur speelde in haar werk. Zo verwerkte De Beauvoir in De tweede sekse talloze romans van vrouwelijke auteurs, bijvoorbeeld van Virginia Woolf. Door naar passages uit die romans te verwijzen, schetst ze de vrouwelijke lotsbestemming in een patriarchale wereld. Daarnaast schreef ze zelf een hele reeks romans en novellen, waarin ze haar eigen existentiële en feministische filosofie verwerkte. Volgens De Beauvoir heeft literatuur de kracht om de afstand tussen onszelf en de ander tijdelijk te doen overbruggen. Door middel van literatuur krijg je als lezer een tijdelijke inkijk in hoe het is om het leven te ervaren vanuit het unieke perspectief van de schrijver.

Vanuit haar theorie beredeneer ik dat het belangrijk is om vrouwen toe te voegen aan de literaire canon, juist omdat deze vrouwelijke auteurs ons een uniek perspectief kunnen bieden op de ervaringen van vrouwen in de Nederlandse geschiedenis. Een voorbeeld daarvan is hoe Carry van Bruggen in Een coquette vrouw (1915) schetst hoe haar vrouwelijke hoofdpersonage belandt in een beklemmend huwelijk, waarin zij wordt gekleineerd en haar intellectuele ambities niet serieus worden genomen. Natuurlijk is dit niet de ervaring geweest van alle vrouwen, maar toch vertegenwoordigt haar roman een ervaring die gedeeld werd door veel pasgetrouwde vrouwen aan het begin van de twintigste eeuw. Het is daarom belangrijk dat vrouwelijke auteurs niet langer in de kantlijnen van onze literatuurgeschiedenis worden weggeschoven, maar dat zij vaker een plekje krijgen binnen de canon.

Ben je benieuwd geworden naar dit onderwerp, of wil je meer lezen over vrouwelijke auteurs en hun werken? Check dan vooral de website van FixDit: https://fixdit.nu/