De zorgprofessionals kunnen in deze tijd niet genoeg gewaardeerd worden. Artsen, verpleegkundigen en schoonmakers doen dag in, dag uit keihard hun best in de strijd tegen het coronavirus, met verdiend applaus en lof. Het is opvallend dat je in dit rijtje nooit managers ziet staan.

Door: Janka Stoker en Harry Garretsen

Begrijpelijk, want ‘management’ is nu eenmaal niet het primaire proces van een organisatie. ‘Managen is flauwekul’, aldus de directeur van Buurtzorg Jos de Blok. Volgens publicist Rutger Bregman zijn er te veel managers en komen er steeds meer bij, juist ook in de zorg. Dat laatste is in elk geval niet waar: volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek is het aantal mensen dat in de zorg werkt weliswaar sterk gestegen, maar dat geldt niet voor managers. In 2019 telde de zorg nog 21.000 managers, tegen 31.000 in 2014: dat is een daling van meer dan 30% in vijf jaar tijd.

Is het juist om managers te kwalificeren als nutteloos of overbodig? Diverse studies laten zien hoe belangrijk het management is voor het effectief functioneren van organisaties. Zij tonen aan dat de kwaliteit van het management zeer sterk positief samenhangt met het presteren van organisaties. Niet alleen bij bedrijven in de industrie of de dienstverlening, maar ook bij scholen én ziekenhuizen.

Als onderdeel van de World Management Survey is de managementkwaliteit in ziekenhuizen onderzocht, gericht op circa 1.200 ziekenhuizen in zeven landen: de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Canada, Italië, Frankrijk, Duitsland en Zweden. De resultaten tonen overduidelijk een verband tussen de kwaliteit van het management en het presteren. Hoe hoger de kwaliteit van het management in een ziekenhuis, hoe lager de sterftecijfers, hoe meer tevreden de patiënten, en hoe sterker de neiging van personeel om bij dat ziekenhuis te blijven werken.

Het onderzoek toont ook grote onderlinge verschillen aan tussen de landen. De VS behalen de hoogste gemiddelde managementscore en Frankrijk de laagste. Voor de ziekenhuizen zien we dat bijna de helft van de variatie in de scores optreedt tussen de landen onderling. Het zorgsysteem van een land maakt dus blijkbaar veel uit voor de managementkwaliteit. Dat blijkt voor de zorg veel meer te gelden dan voor andere sectoren.

Ook binnen de landen blijken er grote verschillen te zijn. Grote ziekenhuizen scoren beter dan kleine ziekenhuizen. Ook ziekenhuizen die te maken hebben met meer concurrentie scoren beter.

Verstand van de inhoud

De meest opvallende uitkomst is dat ziekenhuizen met een groot aantal managers dat klinisch is opgeleid, beter presteren. Dit betreft dus managers die zelf ook dokter of verpleegkundige zijn (geweest). Dit resultaat is in lijn met ander onderzoek naar expertleiderschap. Juist in professionele organisaties is het belangrijk dat managers verstand hebben van de inhoud, en dat zij de aard het primaire proces tot in hun vezels kennen.

De artsen Diederik Gommers (Nederlandse Vereniging voor Intensive Care) en Ernst Kuipers (Landelijk Netwerk Acute Zorg) laten in de coronacrisis op indrukwekkende wijze zien dat zij meer dan fulltime met management bezig zijn. Zij doen dit evident vanuit een grote kennis en kunde over het primaire proces. Ook in de VS en Canada spelen leiders als Anthony Fauci en Bonnie Henry, die grote medische kennis combineren met managementkwaliteiten, een cruciale rol bij de besluitvorming en communicatie rondom het coronavirus.

Het is dus goed als ziekenhuizen investeren in de kwaliteit van hun management. Die kwaliteit is namelijk ontwikkelbaar, en juist nu cruciaal voor het effectief functioneren en presteren van het ziekenhuis. Bovendien is er in deze crisistijd grote behoefte aan coördinatie in het organiseren van het totale zorgsysteem.

In twee recente artikelen in Harvard Business Review beschrijven wetenschappers, op basis van de ervaringen met het coronavirus in Italië, enkele cruciale lessen voor de zorg. Effectief crisismanagement betekent bij het coronavirus bijvoorbeeld het gecoördineerd poolen van zorgmiddelen en de bereidheid te experimenteren en het beleid aan te passen. Coördinatie, slimme inrichting van zorgprocessen, samenwerking over afdelingen en organisaties heen én goed personeelsmanagement zijn urgenter dan ooit.

Als we dus weer applaudisseren voor het zorgpersoneel, laten we er dan bij stilstaan dat we ook klappen voor al die managers die medeverantwoordelijk zijn voor de goede zorgkwaliteit in Nederland.

Deze column van Janka Stoker en Harry Garretsen is gepubliceerd op fd.nl op 15 april 2020.