Winnaars

De Gratamastichting heeft met ingang van 2011 een bedrag van € 20.000 beschikbaar gesteld voor een jaarlijks toe te kennen ‘Gratama Wetenschapsprijs’ voor de Universiteiten van Leiden en Groningen. De prijs zal bij toerbeurt door Groningen en Leiden worden toegekend aan een jonge veelbelovende wetenschapper.

2024

Toen op 22 november 2023 de verkiezingen voor de Tweede Kamer een aardverschuiving in de Nederlandse politiek veroorzaakten, gaf Léonie de Jonge in de NOS-uitzending Nederland Kiest als een van de eersten op glasheldere wijze duiding aan de voor velen onvoorstelbare verkiezingsoverwinning van de PVV. Dat De Jonge op dat moment gevraagd werd om haar inzicht met het publiek te delen, is illustratief voor haar positie als alom gerespecteerde publieke wetenschapper. Zij adviseert regelmatig over de omgang met uiterst rechtse nieuwkomers in vertegenwoordigende lichamen en waarschuwt voor het risico van radicalisering van uiterst rechtse individuen en groepen.

De reputatie van Léonie de Jonge komt niet uit het niets. Zij is geschoold in Cambridge, waar ze in 2019 promoveerde op een proefschrift getiteld The Success and Failure of Right-Wing Populist Parties in the Benelux, en heeft zich ontwikkeld tot een politicoloog die nationaal en internationaal erkend is om haar bijzondere kennis en begrip van de ideologie en invloed van uiterst rechtse partijen en actoren in Europa. In haar vergelijkend onderzoek heeft ze laten zien dat de rol van de media en de ruimte die in de publieke sfeer gegeven wordt aan rechts populisme, doorslaggevend zijn voor het succes van partijen zoals de PVV. Als docent stimuleert De Jonge haar studenten om zich te wijden aan een van de grote maatschappelijke uitdagingen van deze tijd, de politieke radicalisering en polarisatie rond vraagstukken als identiteitspolitiek, migratie en toenemende ongelijkheid. Daarnaast nam De Jonge via haar vice-voorzitterschap van De Jonge Akademie van de KNAW en als lid van de Young Academy Groningen het initiatief voor discussies over diversiteit en academische vrijheid.

De Gratama Wetenschapsprijs krijgt met Léonie de Jonge door de grote betekenis van haar veelzijdige en diepgaande publicaties en haar actieve rol in het maatschappelijke debat een uitgesproken winnaar. Haar wetenschappelijk werk heeft de normalisering van radicaal- en extreemrechtse stellingnames en vertogen in de democratieën van Europa blootgelegd. Uiterst rechtse opvattingen over migratie en nationale identiteit klinken vanuit de politiek via de journalistiek door in alle geledingen van de maatschappij en hebben zodoende ook een vergaande invloed op het gematigde midden van politiek en maatschappij. Dat haar ideeën over de verspreiding en normalisering van het radicaal- en extreemrechtse gedachtengoed gehoor vinden, blijkt helaas ook uit de felle haatdragende reacties die ze hebben opgewekt. Deze Gratama Wetenschapsprijs is tevens een beloning van de burgermoed van Léonie, als een van de vele wetenschappers die ongeacht bedreigingen en intimidatie hun wetenschappelijke werk met passie doorzetten.

2022

De Gratama Wetenschapsprijs is 1 juli 2022 toegekend aan dr. Hamidreza Kasaei (1986), Universitair Docent aan de Faculty of Science and Engineering en voorzitter van het Robot Learning Lab (IRL-Lab), onderdeel van de Autonomous Perceptive Systems(APS)-groep.
Zijn onderzoek naar data-efficiënte open-ended machine learning-methoden draagt bij aan een doorbraak in cognitieve robotica. Daarnaast heeft hij in belangrijke mate bijgedragen aan de vernieuwing van de opleiding in Robotica die een sterk groeiend aantal studenten trekt. Kasaei is zeer actief op wereldwijd toonaangevende conferenties over robotica en machine learning.

Robots werken tegenwoordig goed met vaste opdrachten binnen een afgebakende ruimte, maar veranderingen in omgeving of taak vereisen complexe, tijdrovende -en daarmee dure-herprogrammering door experts. Kasaei heeft het initiatief genomen voor het Lifelong Interactive Robot Learning-lab. Hierin leren robots zich aan nieuwe omgevingen aan te passen, nieuwe concepten stapsgewijs te leren en te communiceren met niet-deskundige menselijke gebruikers, zonder dat herprogrammering nodig is.

Zijn onderzoek naar twee-armige robots die leren objecten te manipuleren op basis van visuele informatie heeft internationaal veel aandacht getrokken. Dit leidt tot de ontwikkeling van veel sociaal relevante toepassingen, van agrarische robots die de productiviteit verbeteren tot zorgrobots die de last in de medische sector kunnen verlichten tijdens een pandemie.

Kasaei is verbonden geweest aan het Computer Vision and Machine Learning lab van het Imperial College London en heeft in 2019 de Robotics: Science and System Pioneers Award gekregen.

2020

De Gratama Wetenschapsprijs is 3 juli 2020 toegekend aan dr. Ymkje Anna de Vries, verbonden aan de Faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen van de RUG.
Zij is opgeleid in de neuro-, klinische en psychosociale wetenschappen, aan drie Groningse faculteiten en aan de University of California. Voor haar onderzoek hanteert ze een vernieuwende benadering, waarin farmacologische bevindingen worden gekoppeld aan adolescentengedrag. Zij houdt zich bezig met depressies bij jongeren, en in het bijzonder met de effectiviteit van het toedienen van antidepressiva en de gevolgen daarvan.
Haar proefschrift laat zien dat de effectiviteit en veiligheid van farmacologische behandelingen van angst en depressie, de meest voorkomende psychiatrische stoornissen bij jongeren, worden overschat. Dat is het gevolg van onjuiste vooronderstellingen in bestaande publicaties. Volgens haar kunnen deze psychische stoornissen (en ook andere, die zich relatief laat in het leven openbaren) worden voorkomen door relatief milde, goed behandelbare problemen bij jongeren op te sporen.

De Vries heeft voor haar dissertatie al twee andere prijzen ontvangen, van het UMCG en het Koninklijk Natuurkundig Genootschap. Ook heeft ze een indrukwekkende lijst publicaties op haar naam staan. Het Nationaal Regieorgaan Onderwijsonderzoek van NWO heeft haar samen met andere onderzoekers een onderzoeksubsidie voor een vergelijkend onderzoek naar angst en depressie onder middelbare scholieren toegekend.

Ymkje de Vries wil het prijzengeld van € 25.000 inzetten om naar de Harvard Medical School in Boston te gaan. Daar wil ze laagdrempelige interventies bestuderen, die kunnen worden toegepast om studenten weerbaarder te maken voor stress. Deze kennis wil zij toepassen bij de RUG om studenten te monitoren op stressfactoren en zo nodig te interveniëren.

2018

De Gratama Wetenschapsprijs is 6 juli 2018 uitgereikt aan Marthe Walvoort. Marthe Walvoort (1983) promoveerde in 2012 cum laude op haar onderzoek naar de synthese en toepassing van nieuwe bacteriële suikerbouwstenen. Ze leverde een belangrijke bijdrage aan de ontwikkeling van geautomatiseerde synthese van lange suikerketens, wat haar wereldwijd tot één van de eerste onderzoekers maakte die deze uitdaging is aangegaan. Walvoort heeft zich vervolgens tijdens een postdoctoraal verblijf aan het Massachusetts Institute of Technology (Boston, VS) toegelegd op de biologische productie van suikers, en de rol die suikereiwitten spelen in bacteriële infecties. Hier ontdekte ze een mogelijk verband tussen een bacteriële infectie en de auto-immuunziekte multiple sclerose.

Sinds november 2015 is Walvoort aangesteld als universitair docent (tenure-track) en Rosalind Franklin Fellow aan de Faculty of Science and Engineering van de Rijksuniversiteit Groningen. Haar eerste onderzoekslijn richt zich op de bijzondere suikers die van nature in moedermelk aanwezig zijn, maar in babymelkpoeder ontbreken. Deze suikers dragen bij aan een gezonde ontwikkeling van de pasgeborene, maar er is nog weinig over bekend. Door deze suikers na te maken in het laboratorium hoopt ze te kunnen begrijpen welke moleculen de gezondheidseffecten van moedermelk veroorzaken. Recentelijk heeft Walvoort een NWO-CCC subsidie (500k euro) ontvangen om deze onderzoekslijn uit te breiden door middel van een samenwerking met het UMCG en de industriële partners FrieslandCampina, AVEBE, en Nuscience. In 2016 heeft Walvoort een NWO-VENI-subsidie (250.000 euro) toegekend gekregen. Hiermee is ze een tweede onderzoekslijn gestart, waarin ze bacteriële suikereiwitten onderzoekt. Bij elkaar genomen heeft Walvoort in korte tijd een indrukwekkende combinatie van onderzoeksprojecten vormgegeven, waarmee ze hoopt bij te dragen aan gezondheid van de mens.

2016

Michel Vols krijgt dit jaar de Gratamaprijs. Hij is uitgegroeid tot een internationaal toonaangevende onderzoeker op zijn vakgebied, met een originele onderzoeksbenadering en een opmerkelijk maatschappelijk effect. Zijn bijzondere uitgangspunt is dat het recht niet alleen geschillen moet beslechten, maar ook problemen moet oplossen. De Gratama-Stichting concludeert dat het werk van professor Vols duidelijk laat zien hoe jonge wetenschappers creatief kunnen omgaan met uitdagende vragen, een vernieuwende aanpak en maatschappelijke relevantie en die drie elementen ook succesvol weten te combineren.

2014

Tijdens de Zomerceremonie op vrijdag 4 juli werd de prijs aan mw dr. A.K.H (Anna) Hirsch (1984), universitair docent bij de Faculty of Science and Engineering van de RUG uitgereikt.

Anna Hirsch is met 'First Class Honours' afgestudeerd in Scheikunde aan de Universiteit van Cambridge. Haar promotietraject is aan de ETH Zürich in Zwitserland gestart waar zij de eerste remmers tegen een drug target op een rationele manier heeft ontwikkeld die een belangrijk startpunt zijn in de strijd tegen malaria. Als postdoc heeft zij in de groep van Nobelprijswinnaar Prof.dr. J.-M. Lehn in Frankrijk met een onderzoekbeurs voor grensoverschrijdend onderzoek gedaan, waar zij slimme polymeren heeft ontwikkeld die op eiwitten lijken maar op hun omgeving kunnen reageren. Sinds 2010 is zij universitair docent in de Bio-organische Chemie. Zij ontwikkelt baanbrekende strategieën voor de identificatie en optimalisatie van moleculen die in de toekomst als nieuwe geneesmiddelen voor bedreigende ziektes zoals malaria of tuberculose zouden kunnen worden gebruikt. In haar interdisciplinair en vernieuwend onderzoek, mede mogelijk gemaakt door nationale en internationale samenwerking en haar achtergrond in de medicinale chemie en dynamische combinatoriële chemie, gebruikt ze een combinatie van experimentele en computer-gebaseerde technieken op een unieke manier.

2013

Viktor Venhorst is cum laude afgestudeerd in de Demografie en heeft daarnaast een master Economie. Zijn proefschrift ‘Smart Move? The Spatial Mobility of Higher Education Graduates’, werd gewaardeerd met het judicium Cum Laude (2012).

Naast zijn promotietraject heeft Viktor het project ‘Brain drain of brain gain; hoger opgeleiden in grote steden in Nederland’ uitgevoerd, in samenwerking met Nicis Institute in Den Haag en een consortium van vijf Nederlandse steden. Daarvoor (2006–2007) heeft Viktor gewerkt aan een onderzoek naar bevolkingskrimp in de drie noordelijke provincies, in samenwerking met een aantal woningcorporaties. Onderzoek naar de locatiekeuzes van hoger opgeleiden heeft de afgelopen tien jaar ook internationaal een hoge vlucht genomen. Het beschikbaar komen van microdata heeft dit in belangrijke mate gefaciliteerd. Zowel lokale als landelijke overheden realiseren zich dat de aanwezigheid van goed opgeleide werknemers, en de mate waarin zij hun vaardigheden kunnen toepassen op de regionale arbeidsmarkt, van groot belang is voor de toekomstige ontwikkeling van regio’s. Daarnaast is er veel interesse in de rol van deze groep in het opstarten van innovatieve bedrijven, bijvoorbeeld in samenwerking met de hogescholen en universiteiten in een gebied. Dit betreft niet alleen de kernregio’s maar zeker ook als de meer intermediaire en perifeer gelegen gebieden, waar een belangrijk deel van economische ontwikkeling gerealiseerd wordt.

2011

Tijdens de Zomerceremonie van de RUG werd de prijs aan dr. Robbert Maseland, universitair docent bij de Faculteit Economie en Bedrijfskunde van de RUG uitgereikt.
Dr Robbert K.J. Maseland (1975) is universitair docent bij de faculteit Economie en Bedrijfskunde van de RUG en studeerde ontwikkelingsstudies en toegepaste economie aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Aansluitend was hij werkzaam als onderzoeker-docent bij de Nijmeegse universiteit en promoveerde er in 2006. Sinds 2009 is hij als universitair docent verbonden aan de afdeling International Economics and Business van de RUG. Maseland heeft volgens de jury een fundamentele bijdrage geleverd aan het economische vakgebied door een integratie van waarden en normen in economische theorievorming. Schijnbaar moeiteloos verweeft hij inzichten uit de sociologie en de psychologie met economische theorie, waarbij hij de controverse niet schuwt. Maseland heeft in publicaties in vooraanstaande tijdschriften, waaronder Nature, aangetoond dat een groot deel van de bestaande methoden om waarden en preferenties te meten feitelijk onjuist is. Volgens hem weerspiegelen verschillen in economisch keuzegedrag eerder de omstandigheden dan diepgewortelde waarden en opvattingen. In feite, aldus Maseland, zouden de meeste mensen onder gelijke omstandigheden hetzelfde gedrag vertonen.