Genomineerden

Vanuit de Rijksuniversiteit Groningen (dan wel de Universiteit Leiden) kan elke faculteit, in het jaar dat de Gratama Wetenschapsprijs aan een kandidaat van de desbetreffende universiteit kan worden toebedeeld, één kandidaat aan het beoordelende college voor de prijs voorstellen. De uiteindelijke winnaar ontvangt € 20.000, de twee andere genomineerden krijgen elk een bedrag van € 2.500, te besteden aan hun verdere wetenschappelijke ontplooiing.

2024

Dr Casper van der Kooi, Faculty of Science and Engineering

Casper van der Kooi is sinds 2023 assistant professor Evolutionaire Biofysica. Zijn onderzoek is bij uitstek interdisciplinair: hij gebruikt technieken uit de natuurkunde (optica) om de evolutie van kleuren van bloemen en insecten te begrijpen. De afgelopen jaren heeft hij door middel van een optisch model en detailonderzoek aan bloemen inzichtelijk gemaakt hoe verschillende bloemonderdelen (pigmenten, inwendige structuur, oppervlak) bijdragen aan het visuele signaal van bloemen. Gedragsexperimenten met nachtvlinders en bijen hebben blootgelegd hoe insecten op visuele effecten reageren. Hij heeft herover gepubliceerd in toptijdschriften, zoals Science, Current Biology en Proceedings of the Royal Society B. Casper is lid van de Young Academy Groningen, editor van het vaktijdschrift Annals of Botany en adviseert politieke partijen over landbouw, natuur en biodiversiteit. Hij is geregeld te zien/horen in de media, die hem vragen voor achtergrondduiding van actuele biodiversiteitsvraagstukken (stikstof, invasieve exoten). Hierbij benadrukt hij het belang van fundamenteel onderzoek en maakt met concrete voorbeelden inzichtelijk hoe onze leefomgeving en biodiversiteit onder druk staan en wat burgers daaraan kunnen doen. De Universiteit heeft een kort filmpje gemaakt over Van der Koois onderzoek. Dat is hier te zien.

Dr Susan Niessen, Faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen

Susan Niessen heeft baanbrekend onderzoek verricht op het gebied van de wetenschap van de selectiepsychologie. Het zo goed mogelijk selecteren van personen voor opleidingen, banen en functies heeft vergaande gevolgen. Voor een eerlijke en succesvolle samenleving is het belangrijk om de juiste mensen op de juiste plaatsen te hebben, waarbij iedereen los van bijvoorbeeld geslacht of afkomst op dezelfde manier wordt beoordeeld. Dit is geen eenvoudige opgave en de selectiepsychologie buigt zich er dan al geruime tijd over hoe dit het beste te doen, gebaseerd op empirisch onderzoek maar binnen veranderende maatschappelijke kaders. Susan heeft in haar proefschrift onderzocht hoe we het beste kandidaten kunnen selecteren voor het hoger onderwijs. Met dit onderzoek heeft zij de empirische basis gelegd voor veel gebruikte selectiepraktijken in het hoger onderwijs. Goede selectie is niet alleen van belang bij het selecteren van studenten en sollicitanten, maar ook bijv. in de sportwereld en defensie. Na haar promotie in 2018 heeft Susan haar onderzoekslijn verder vormgegeven door zich te richten op de manier waarop beslissingen worden genomen tijdens selectieprocedures en hoe dit te verbeteren. Een belangrijke rol in haar onderzoek is hoe we transparante algoritmes kunnen gebruiken, mits ze goed zijn vormgegeven. Voor haar onderzoek heeft Susan in totaal bijna anderhalf miljoen euro aan onderzoekssubsidies verkregen van reguliere subsidieverstrekkers maar bijvoorbeeld ook van het Ministerie van Defensie. De maatschappelijke impact van haar werk blijkt ook uit haar werk rond selectie voor de Nationale Politie, de Raad voor de Rechtspraak, het Korps Commandotroepen en het landelijke College voor Toetsen en Examens.

2022

Dr. Yuliya Hilevych, Faculteit der Letteren

Yuliya Hilevych (1988) is Universitair Docent aan de Faculteit der Letteren. Zij doet historisch onderzoek naar menselijke reproductie, de sociale geschiedenis van onvruchtbaarheid en van reproductieve technologie in Europa. Haar onderzoek is gericht op zowel de menselijke ervaring en betekenisgeving als op sociale instellingen en collectieve actie en laat zien hoe een geesteswetenschappelijke benadering maatschappelijk relevante resultaten oplevert. Die kunnen naar innovatieve oplossingen van sociale problemen leiden. Ze analyseert sociale bewegingen rond voortplanting en abortuspraktijk, en relateert deze aan grote maatschappelijke vraagstukken als bevolkingskrimp, oorlog, onvruchtbaarheid en kinderloosheid.

In haar proefschrift heeft ze laten zien dat er in Sovjet-Oekraïne verschillende abortusculturen en reproductieve praktijken bestonden, wat uitermate relevant is voor huidige debatten over de criminalisering van abortus in sommige Oost-Europese landen. De resultaten van haar onderzoek naar krimp en oorlog de afgelopen acht jaar in Oost-Oekraïne zijn zeer actueel in de context van de huidige oorlog in het land. Ze schrijft op dit moment een monografie over de sociale geschiedenis van onvruchtbaarheid. Zij geeft daarnaast ook mede leiding aan een groot project voor Horizon Europe over genderrelaties en demografische crises in Eurazië.

Yuliya Hilevych werkt samen met gerenommeerde onderzoekers die verbonden zijn aan de universiteiten van Cambridge, Oxford en Lincoln. Ze is een veelgevraagd spreker op universiteiten, onderzoeksinstituten en in nationale en internationale beleidskringen. Haar bijdragen aan de briefing papers van de Verenigde Naties in Washington, advisering van het Ministerie van Justitie en Veiligheid en media-optredens getuigen van het grote bereik van haar onderzoek.

Dr. Lieuwe Zijlstra, University College Groningen

Lieuwe Zijlstra (1983) is als Universitair Docent verbonden aan het University College Groningen. Hij is een interdisciplinair onderzoeker in het nieuwe veld van experimentele filosofie. De academische loopbaan van Lieuwe Zijlstra toont zowel zijn wetenschappelijk vernieuwende als zijn maatschappelijk relevante kwaliteiten. Kenmerkend voor zijn interdisciplinaire onderzoek is dat hij zowel empirisch als filosofisch onderzoek verricht naar onderwerpen die direct betrekking hebben op maatschappelijke kwesties, of juist op ons dagelijkse leven.

In zijn proefschrift onderzocht hij de vraag of mensen geneigd zijn te denken dat morele oordelen objectief waar of onwaar zijn door filosofische onderzoeksbevindingen te combineren met het uitvoeren van psychologische experimenten. Tijdens zijn promotie-onderzoek in Groningen en Gent heeft hij anderhalf jaar onderzoekswerk verricht aan Yale University onder begeleiding van Joshua Knobe, leider in het onderzoeksveld ‘Experimental Philosophy’. Dit is een veeleisend domein van onderzoek. Het vereist beheersing van conceptuele analyse en logica en expertise in empirische onderzoeksmethodologie en statistiek. In Nederland is Zijlstra een pionier. Hij werkt aan wetenschappelijke vraagstukken in de morele psychologie, aan percepties van persoonlijke identiteit, aan geluk en betekenisgeving, en aan het onderwerp van morele vooruitgang.

In het interdisciplinaire onderwijs dat hij geeft aan het University College Groningen heeft hij studenten onderzoek laten doen naar de relatie tussen geheugen en identiteit, naar subjectieve beleving van geluk in sociale groepen en naar de oorsprong van morele oordelen.