Trump of niet Trump, dat is de vraag

Dit jaar mogen in bijna 70 landen én in Europa zo’n 4 miljard mensen naar de stembus. Hoe dan ook zal dit jaar meer dan ooit blijken hoe de democratie er voor staat in de wereld. RUG-onderzoekers Ritumbra Manuvie, Pieter de Wilde en Lisa Gaufman blikken in een drieluik vooruit op de verkiezingen in respectievelijk India, Europa en de Verenigde Staten. Deze week: Lisa Gaufman. Zelfs als Trump niet de volgende president van de VS wordt zal de democratie schade oplopen, voorspelt zij.

De vraag die ons allen op de lippen brandt: wordt het Trump of Biden? En met 'Biden' bedoelen we natuurlijk 'niet Trump'. 'Ja, dat is de vraag die veel mensen zich stellen', zegt Lisa Gaufman. Haar antwoord op die vraag stemt niet vrolijk. In The Trump Carnival – Populism, Transgression and the Far Right, laten universitair docenten Lisa Gaufman van de RUG en Bharath Ganesh van de Universiteit van Amsterdam zien dat het prima mogelijk is dat Trump in november de Amerikaanse presidentsverkiezingen zal winnen.

Oeverloze betogen

Een probleem is volgens Gaufman namelijk dat de media Trump onbewust normaliseren. 'Trump kan oeverloze betogen houden zonder dat je enig punt kunt ontdekken. Dat gaat van windmolens naar toilet flushers tot het jacht van een vriend. De media maken er dan een samenhangend geheel van en destilleren er zijn boodschap uit. Daardoor maken de media een normale politicus van Trump en dragen ze bij aan zijn populariteit, terwijl ze zouden moeten opschrijven dat aan zijn speeches geen touw is vast te knopen.'

Dictator vanaf dag één  

Daarbij komt dat het Amerikaanse publiek murw is gebeukt door Trumps, steeds radicalere, retoriek, terwijl die het geweld bij zijn achterban juist aanwakkert. 'Toen Trump tijdens zijn eerste campagne zei dat Mexicanen drugs en criminaliteit brengen, was dat iets nieuws. Maar afgelopen november noemde Trump immigranten in een speech vermin, ongedierte, dat het bloed van de natie vergiftigt. De connotatie is natuurlijk dat ongedierte moet worden uitgeroeid. In december zei hij dat als hij weer president is, hij op dag één een dictator zal zijn. Zulke dingen zei hij acht jaar geleden nog niet, maar het wordt inmiddels normaal gevonden. Zelfs The New York Times, toch een linkse krant, presenteert Trump als een alfamannetje, terwijl de werkelijkheid wel wat erger is. Ze minimaliseren de schade die hij met zijn retoriek berokkent. Of er wordt gezegd dat het maar grappen zijn. Je moet blijven herhalen dat het niet oké is wat hij zegt. Dat het tot geweld leidt, tot doden. Kijk maar naar de bestorming van het Capitool. En toen Trump corona het China virus noemde, leidde dat tot een piek in geweld tegen Aziaten.'

God's imperfect tool

Door dat geweld houdt Trump de Republikeinse Partij in zijn greep: velen binnen de partij zijn bang voor zijn gewelddadige achterban. Tegelijkertijd heeft Trump het racisme dat er binnen de partij altijd al was, mainstream gemaakt. 'Hij zegt wat veel Republikeinen al dachten, maar niet durfden te zeggen. Door Trump schamen ze zich niet langer voor hun racisme.' Tel daarbij op dat Trump zich als politieke buitenstaander presenteert en hij is voor veel conservatieve Amerikanen een aantrekkelijke kandidaat. 'Voorheen moest je als presidentskandidaat een echte familieman zijn, anders had je geen kans van slagen. Maar kijk naar Trump: meerdere vrouwen, overspel, rechtszaken. Dat wordt bij hem als iets positiefs gezien, omdat hij een buitenstaander is. Zelfs de witte, evangelische, diep-gelovige christenen maakt dat niets uit, omdat ze hem als God's imperfect tool zien, die Amerika weer groots zal maken. Dat gebruikt Trump heel slim. Hij presenteert zich als degene die het kan fiksen, want hij is zogenaamd de blue collar billionair, een succesvolle zakenman – wat natuurlijk onzin is. Maar dat sluit aan bij het populistische idee dat hij niet van de corrupte elite is, maar van het pure volk. In Amerika's politieke cultuur zit vooral onder Republikeinen een diepgaand wantrouwen tegen de overheid en zijn instituties ingebakken.'

Beter uitleggen

Duidelijk: de VS is fucked. Zijn er lichtpuntjes en zo ja, welke zijn dat? 'Onze belangrijkste hoop is dat de media op zichzelf reflecteert over wat ze doen als ze over far right praten en de racistische en fascistische retoriek normaliseren. Verder weet ik niet of de Democratische Partij al haar mogelijkheden volledig benut om haar electoraat te mobiliseren. Ze moeten echt beter uitleggen dat het landelijk recht op abortus door toedoen van Trump is geschrapt door het Hooggerechtshof. Maar het is moeilijk om het electoraat te mobiliseren, vooral jongeren, als je de twee oudste kandidaten hebt in de geschiedenis van de VS, 77 en 81. De laatste keer waren ze ook al de oudste kandidaten.'

Erg fel schijnen deze lichtpuntjes niet. 'Nee', zegt Gaufman. 'Maar ik ben een optimist en heb nog steeds hoop dat Trump verliest. Maar zelfs als Biden wint, zal er geweld zijn. De Trump-aanhangers zullen zich gewelddadig verzetten omdat ze denken dat de uitslag niet echt is.'

_{Tekst: Bert Platzer
Dit artikel is onlangs verschenen in het online Lentenummer van ons alumnimagazine Broerstraat 5 .}

Lees ook

• Verkiezingen in India, de grootste democratie ter wereld
• 'De Europese verkiezingen worden weer ouderwets saai'

Meer informatie

• Lisa Gaufman