Vorm receptor voorspelt bijwerkingen Parkinsonmedicijn

Een bepaalde variant van een zenuwcelreceptor voorspelt of een Parkinsonpatiënt invaliderende bijwerkingen krijgt van het medicijn levodopa. Dat ontdekten Groningse en Russische farmacologen. Zij publiceerden hun resultaten in het tijdschrift Translational Psychiatry.

Patiënten met de ziekte van Parkinson gebruiken meestal het medicijn levodopa. Sommige patiënten krijgen er echter bijwerkingen van: Direct nadat zij de middelen innemen, gaan de patiënten wilde, ongecontroleerde bewegingen maken met hun armen en benen. Omdat er vervolgens een sterke remming van de spieractiviteit optreedt, omschrijft men deze bijwerking (dyskinesie genoemd) ook wel als het 'on-off' fenomeen.

Dyskinesie

Wanneer dyskinesie als bijwerking optreedt, wordt de patiënt overgezet op andere medicijnen. Deze middelen hebben echter ook bijwerkingen en bovendien gaat de dyskinesie nooit meer helemaal weg.

Onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen wilden weten waarom sommige patiënten wel last van dyskinesie krijgen en anderen niet. Als dat bekend is, kun je de bijwerkingen misschien voorkomen.

Huntington

Bij een andere neurologische ziekte, de ziekte van Huntington, treedt ook dyskinesie op. Deze ziekte is erfelijk en mensen krijgen vaak rond hun veertigste jaar de eerste symptomen. Uit eerder onderzoek was al bekend dat de vorm van de receptor voor N-methyl-D-aspartaat (NMDA) mede bepaalt op welke leeftijd iemand ziek wordt. ‘Bij de ziekte van Huntington sterft een bepaald type zenuwcellen af in de hersenen. Een bepaalde variant van de NMDA-receptor versnelt dit proces,’ vertelt Anton Loonen, hoogleraar Farmacotherapie bij psychiatrische patiënten, die vanuit Groningen het onderzoek leidde.

Voorspellen

Toen de Groningse farmacologen samen met onderzoekers van het academisch ziekenhuis (MHRI) in Tomsk (Siberië) onderzochten welke variant van de NMDA-receptor voorkwam bij Siberische Parkinsonpatiënten met dyskinesie, bleek het hierbij om dezelfde variant te gaan. Hoewel de resultaten nog bevestigd moeten worden in een niet-Siberische patiëntengroep, kunnen artsen naar verwachting straks op basis van de aanwezigheid van de gewraakte receptor voorspellen of Parkinsonpatiënten gemakkelijk dyskinesie krijgen van het medicijn levodopa. Loonen: ‘De patiënt kan dan vanaf het begin van de behandeling een ander middel krijgen. In de toekomst willen we ook een stofje ontwikkelen om de NMDA-receptor te blokkeren, waardoor iemand toch levodopa kan gebruiken zonder bijwerkingen te krijgen.'

Toevalstreffer

De resultaten van het onderzoek waren verrassend, want de farmacologen dachten aanvankelijk dat de NMDA-receptor een rol speelde bij dyskinesie door schizofreniemedicijnen. Dit bleek niet het geval. In de groep Parkinsonpatiënten, die als controlegroep was toegevoegd aan het experiment, bleek er echter tot hun verrassing wel een verband tussen de NMDA-receptorvariant en de bijwerking dyskinesie bij levodopagebruik. ‘We hebben twee statistici onafhankelijk van elkaar naar de data laten kijken en zij kwamen allebei met dit verband. We geloofden onze ogen niet,’ vertelt Loonen.

Nadere informatie

De onderzoekers van de Rijksuniversiteit Groningen zijn verbonden aan de afdeling Farmacie. Het onderzoek is gefinancierd uit opbrengsten van lezingen en workshops van de vakgroep zelf, zonder externe financiering van de overheid of farmaceutische industrie.

Noot voor de redactie

- Contact: prof.dr. Anton Loonen, tel. 050-363 7576, a.j.m.loonen rug.nl

- Referentie: NMDA receptor genotypes associated with the vulnerability to develop dyskinesia, S. A. Ivanova, A. J. M. Loonen, P. Pechlivanoglou, M. B. Freidin, A. F. Y. Al Hadithy, E. V. Rudikov, I. A. Zhukova, N. V. Govorin, V. A. Sorokina, O. Y. Fedorenko, V. M. Alifirova, A. V. Semke, J. R. B. J. Brouwers en B. Wilffert; Translational Psychiatry (2012) 2, e67 doi:10.1038/tp.2011.66