Münchhausenbeweging: passende zorg door regel-doorbrekende samenwerking

Te veel kansarme mensen vallen tussen wal en schip. Hun zorgvraag is zo complex dat een individuele aanpak noodzakelijk is. Niet door één zorgverlener, maar door meer partijen die oplossingsgericht en regeldoorbrekend samenwerken. Vijf jaar geleden werd naar aanleiding van deze constatering in Rotterdam de Münchhausenbeweging opgericht. Joost Vos deed onderzoek naar deze beweging. Hij promoveert op 30 september 2010 aan de Rijksuniversiteit Groningen.

De nadruk in de zorg ligt steeds meer op marktwerking. Met een sterke focus op doelmatigheid en het belang van de eigen organisatie tot gevolg. Vos: ‘De meeste professionals willen graag doen wat er werkelijk nodig is, maar ze ervaren tegelijkertijd dat daar vaak geen ruimte voor is. De Münchhausenbeweging bestaat uit partijen die hebben afgesproken om “geen nee” te zeggen tegen elkaar. Vanuit die houding creëren ze nieuwe kleinschalige voorzieningen. ‘Als passende hulp alsnog onmogelijk blijkt, moeten de partijen het lef hebben om formele systemen aan de kant te zetten en doen wat er nodig is in dat specifieke geval.’

Veel uitzonderingsgevallen

Het oorspronkelijk idee van de Münchhausenbeweging was te zoeken naar structurele maatregelen om de zorgverlening beter te laten aansluiten. De conclusie was echter al snel dat dit niet werkt. Het totale aanbod van sociale instituties is zo complex dat het onmogelijk is aansluiting te forceren door middel van regels. Vos: Er zijn zoveel uitzonderingsgevallen. Je hebt continue te maken met maatwerk.’ Daar ligt volgens hem dan ook de kern van de Münchhausenbeweging: ‘Als hulpverlener moet je over de grens van de individuele verantwoordelijkheid kijken.’

Voorbeeldfunctie

De grootste kracht van de beweging zit volgens Vos in de voorbeeldfunctie. ‘Bij de bijeenkomsten die zes keer per jaar plaatsvinden, worden verhalen verteld over schrijnende gevallen die door deze manier van samenwerken zijn opgelost. Mensen gaan zich op deze wijze realiseren dat ze van betekenis kunnen zijn en dat het bieden van hulp aan individuele mensen van doorslaggevend belang is. Daarmee stimuleer je mensen, van de top van de organisatie tot de professionals op de werkvloer, mee te doen met de beweging.’

Ketting van verhalen

De Münchhausenbeweging is een beweging voor ketensamenwerking. Al gaat het in dit geval niet zozeer om een keten van werkprocessen, maar om een ketting van verhalen. Vos: ‘Ik hoop dat deze manier van denken ook op vele andere plekken wordt overgenomen. Alleen zo kan het veld doordrongen raken van dit soort ideeën. En daarmee ook de financiering en wetgeving die daarvoor noodzakelijk is.

Geen financiering

De extra tijd en energie die zorgverleners moeten investeren in schrijnende gevallen wordt vooralsnog niet gefinancierd. Net zo min als de extra stappen die hiervoor nodig zijn, beseft Vos. ‘Toch moet die ruimte wel ontstaan. Die hele harde sturing op organisaties die precies - en alleen maar - doen waar ze voor zijn ingeschakeld, is te krap. Organisaties moeten de mogelijkheid krijgen om, waar nodig, net wat extra ruimte te krijgen. Ook financieel gezien.’

Kleinschaligheid

Wil de Münchhausenbeweging ook landelijk kans van slagen hebben, dan is het van belang dat kleinschaligheid voorop blijft staan. ‘Dat is vreselijk belangrijk. Het gaat om individuele, specifieke kleine groepen van mensen die in de verdrukking raken. Dat moet je aanpakken op wijk- of dorpsniveau.’ Op grotere schaal wordt de ketensamenwerking als snel te complex, bleek in Rotterdam. Kleinschalige samenwerkverbanden dus. ‘Maar om de zorg te veranderen, betekent dat wel dat deze manier van denken door heel het veld moet doordringen.’ Alleen zo ontstaat consensus voor nieuwe normen en patronen voor samenwerking. Het is mooi om te zien dat het initiatief inmiddels in een aantal andere steden overgenomen wordt.

Curriculum vitae

Joost Vos (Hilversum, 1960) studeerde farmacie in Utrecht. Hij promoveert bij de Faculteit Economie en Bedrijfskunde van de RUG. Hij promoveert bij prof.dr. C.T.B. Ahaus (hoogleraar kwaliteitsmanagement aan de RUG) en prof.dr. J.B. Rijsman (hoogleraar sociale psychologie aan de Universiteit van Tilburg). De titel van zijn proefschrift luidt: ‘De Münchhausenbeweging: Beweging voor Ketensamenwerking.’ Vos is werkzaam als Managing Consultant bij TNO Management Consultants in Apeldoorn.

Noot voor de pers

Contact: Joost Vos, tel. 06-515 918 94, e-mail: vos tmc.tno.nl