Symposium Bewonersparticipatie: ‘Meestal zeg ik niet direct dat ik van de gemeente ben’

Hoe betrek je inwoners bij de energietransitie? Deze vraag stond centraal tijdens het Symposium Bewonersparticipatie in House of Connections. Onderzoek naar de identiteit van een gebied, het aansluiten bij bestaande initiatieven en de inzet van sociaal werkers werden gepresenteerd als belangrijke strategieën.

Aan het begin van de bijeenkomst vertelde Goda Perlaviciute (universitair hoofddocent Public acceptability of sustainable transitions) over haar ervaringen de afgelopen maanden. Ze was in Frankrijk om te kijken hoe ze daar het onderwerp publieksparticipatie aanpakken. Dat was geen toeval: onder meer de verhoging van de brandstofbelasting om de CO2-uitstoot te verminderen, leidde tot felle protesten van de zogeheten Gele Hesjes. ‘Burgers voelden zich ongehoord.’

Om het tij te keren, werden in Frankrijk verschillende initiatieven gestart om het publiek bij transities te betrekken. Een eerste idee? Zorg dat je altijd dezelfde persoon aan de telefoon krijgt als je met de overheid belt. Gele Hesjes zagen we in Nederland nauwelijks, maar ook hier zijn protesten tegen regeringsbeleid bij transities. Hoe zorgen we ervoor dat mensen in plaats daarvan aanhaken, die vraag stond centraal tijdens de bijeenkomst in House of Connections.

Sociale vingerafdruk

De eerste spreker was Carina Wiekens, lector Duurzaam Gedrag bij de Hanze. Binnen het lectoraat Communication, Behaviour & the Sustainable Society doet ze praktijkgericht onderzoek naar de vraag hoe we burgers met communicatie en gedragscampagnes kunnen motiveren om gezamenlijk een duurzame samenleving te realiseren. Wiekens benadrukte onder meer het belang van (sociaal) onderzoek aan de hand van de 'social fingerprint'-aanpak. Dergelijk onderzoek geeft een beeld van een gebied op basis van kenmerken als sociale cohesie en vertrouwen in instituties.

Het is cruciale informatie om burgers op de juiste manier te betrekken bij transities. Vaak wordt echter eerst gekeken naar technisch-economische opties, voordat de identiteit van een gebied in kaart wordt gebracht, wat zorgt voor onvoldoende gedragen plannen. Ook wees ze op het belang van netwerkanalyses, zodat nieuwe projecten kunnen aansluiten bij bestaande initiatieven.

Diepgewortelde netwerken

Daar was de tweede spreker, Mireille Peletier, het mee eens. Ze vertelde over haar functie als projectleider Groenparticipatie bij de gemeente Groningen. ‘Iedere projectleider denkt dat ze met iets unieks de wijk ingaan, maar er gebeurt juist al heel veel. Ga daarom eerst gewoon het gesprek aan met bewoners.’ Het is zaak een beweging te starten en aan te sluiten bij bestaande initiatieven. Dit proces gaat stap voor stap, weet ze, mede vanuit haar achtergrond als opbouwwerker.

Peletier vertelde dat ze in deze gesprekken meestal niet meteen aangaf van de gemeente te zijn, om weerstand bij sommige groepen inwoners te voorkomen. Ook benadrukte ze de cruciale rol van sociaal werkers, die al diepgewortelde netwerken in buurten hebben. Sociaal werkers kunnen een schakel vormen tussen bewoners en plannen voor de energietransitie.

Buurtburgemeester

Ook Felix Wolf, werkzaam bij Kennisknooppunt Participatie van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat, gaat regelmatig zelf de wijken in. ‘Ook ik vertel meestal niet in het eerste gesprek dat ik van de overheid ben.’ Volgens hem heeft de energietransitie geen prioriteit bij bewoners in sommige buurten. ‘Ze hebben negen andere dingen waar ze zich meer zorgen over maken dan een aardgasvrije woning.’ Volgens hem is het essentieel om in de buurt een aanspreekpunt te vinden, een buurtburgemeester die een zeker aanzien geniet.

Wolf stelt dat buurtkennis onontbeerlijk is bij de energietransitie. Niet alleen omdat het hoort vanuit een grondrechtgedachte, maar ook omdat het simpelweg zorgt voor draagvlak en betere besluiten. Bewoners hebben immers de inhoudelijke kennis over hun eigen buurt. Het gaat daarbij niet alleen om feitelijke kennis, maar bijvoorbeeld ook om kennis over bepaalde culturele normen in wijken.

Divers publiek

Na de plenaire sessies volgden er breakoutsessies met de sprekers en de verschillende deelnemers. Wiebo Lamain, senior onderzoeker aan de Hanze en samen met Sarah Elbert organisator van de bijeenkomst, blikte na afloop tevreden terug. ‘De lezingen waren relevant en begrijpelijk voor een groot publiek. Ook de breakoutsessies waren zinvol. De samenstelling van het publiek was bovendien zeer divers: er waren studenten, onderzoekers, beleidsmedewerkers en mensen uit het bedrijfsleven. Het mooie van zo’n publiek is dat iedereen zijn eigen perspectief meebrengt. Ik kijk met een positief gevoel terug op de dag.’

Het evenement werd georganiseerd vanuit het Public Participation Center, in een samenwerking tussen Hanze en de Wubbo Ockels School for Energy and Climate (RUG).