Symposium Wind meets Gas: ‘Er is een goedwerkend ecosysteem, maar de focus kan beter’

Hoe creëren we een succesvol ecosysteem voor energie-startups in Noord-Nederland? Deze vraag stond afgelopen vrijdag centraal tijdens een bijeenkomst in het House of Connections, georganiseerd door de Wubbo Ockels School for Energy and Climate, als onderdeel van de zevende editie van het internationale congres ‘Wind meets Gas’. Enkele oplossingen: een centrale ontmoetingsplek voor startende ondernemers, meer focus op de implementatie van innovaties en een vijfde technische universiteit in Groningen.

Milad Abbasiharofteh, universitair docent aan de Rijksuniversiteit Groningen, trapte de bijeenkomst af met een korte presentatie. Hij onderzocht het gebruik van ‘trademarks’ op het gebied van waterstof door bedrijven in het Noorden van Nederland. Is het woord waterstof, of een daaraan gerelateerde term, geregistreerd als merk, of komt deze voor op de websites of sociale media van bedrijven? Zo’n ‘trademark’ of handelsmerk geeft aan of een innovatie daadwerkelijk naar de markt wordt gebracht. Aan de hand van een data-analyse met AI kwam Abbasiharofteh tot de conclusie dat er de afgelopen vijf jaar geen ‘trademarks’ gerelateerd aan waterstof zijn toe te schrijven aan bedrijven uit Noord-Nederland.

Een prikkelende constatering, zeker voor Groningen als beoogde waterstofhoofdstad van Europa. Het onderzoek van Abbasiharofteh leidde direct tot veel vragen vanuit het publiek. Daarmee werd de toon gezet voor de centrale discussie onder de titel ‘Energizing the entrepreneurial ecosystem for the energy transition’. Aniek Ouendag, impact officer ondernemerschap aan de RUG, leidde het debat. Ze legde het vijfkoppige panel van experts op het gebied van de energietransitie in het Noorden een aantal vragen voor. ‘Is er genoeg focus op de energietransitie in ons huidige ecosysteem voor ondernemers?’, wilde Ouendag weten.

Gefragmenteerd

‘Nee’, was het korte antwoord van panellid Eric Lücke, directeur coöperatieve Rabobank Stad en Midden-Groningen. Volgens hem zijn startende ondernemers succesvol als ze hun krachten bundelen en met elkaar samenwerken. Maar hiervoor is een centrale ontmoetingsplek nodig, en deze locatie ontbreekt op dit moment in Noord-Nederland, wist Lücke. Roel Swierenga, van de Noordelijke Ontwikkelings Maatschappij (NOM), vult hem aan. Ook hij hamert op meer samenwerking. ‘Er is een goedwerkend ecosysteem, de faciliteiten, tools en het geld zijn aanwezig. Opties genoeg: ondernemers kunnen gebruik maken van veertig fondsen. Maar de focus op de energietransitie kan beter. Op dit moment is het nog te gefragmenteerd.’

Volgens Philo Tamis van de New Energy Coalition (NEC) is het product van de startups niet het probleem. ‘Het gaat mis bij de implementatie. Vaak ontbreekt een goed business model.’ Uit een veldonderzoek van de New Energy Coalition blijkt dat startende ondernemers behoefte hebben aan een plek waar ze elkaar kunnen ontmoeten. ‘Dat zou heel nuttig zijn. Het gaat om een plek waar iemand met een technische achtergrond een ondernemer met een economische achtergrond ontmoet, en vice versa, waardoor mogelijk een samenwerking ontstaat.’

Universiteiten en hbo’s

Panellid Jörg Gigler, directeur TKI Nieuw Gas, herkent eveneens dat het meestal misloopt bij de implementatie. ‘Nederland is erg goed in research & development (R&D), maar we zijn minder goed in het omzetten van deze kennis naar bedrijvigheid. Dat vraagt om een andere ‘mindset’, een andere cultuur.’ Volgens hem moeten universiteiten en hbo’s zich meer focussen op ondernemerschap. ‘Leer studenten waar ze ondersteuning kunnen vinden als ze een startup beginnen, en hoe ze een onderneming ‘bankable’ maken.’

Swierenga beaamde deze constatering. ‘De kwaliteit van startups is vaak niet goed genoeg. Dit heeft ook te maken met de manier van opleiden, en daarin speelt de universiteit een belangrijke rol. De opgedane theoretische kennis heeft vaak weinig te maken met de realiteit. Er wordt te weinig aandacht besteed aan het business plan, aan het verhaal van de startup.’

Daar was een deelnemer uit het publiek het mee eens. ‘Ik deed de master Small Business and Entrepreneurship aan de RUG. Ik verwachtte te leren hoe je een startup opbouwt. Maar deze praktische inslag ontbrak. De focus lag op de theorie.’ Er is nog een ander probleem, voegde een deelnemer uit het publiek toe. ‘Universiteiten eisen een deel van het IP (intellectueel eigendom, red.) van startups die gebruikmaakten van de faciliteiten van de instelling. Dat vinden investeerders niet leuk.’

Human capital

Hoe zit het eigenlijk met ‘human capital’?, wilde gespreksleider Ouendag weten. Ze raakte duidelijk een gevoelige snaar. ‘Er is een mismatch tussen wat scholen en universiteiten leren en wat bedrijven nodig hebben op het gebied van de energietransitie’, reageerde Swierenga. ‘De vraag naar geschoolde mensen is enorm. Maar in Nederland kan je nergens leren hoe je een windmolen op open zee bouwt. Daarvoor moet je naar Noorwegen. Ik pleit er daarom voor om van Groningen de vijfde technische universiteit te maken.’

Er is bovendien een tekort aan jonge mensen, voegde Gigler hieraan toe. ‘Als we niet oppassen, gaan we elkaar de komende jaren kannibaliseren. Wat heeft Nederland eraan als we vanuit hier talenten uit Eindhoven aantrekken? Daarom moeten we kijken naar migratie, al is dat een gevoelige politieke discussie. We hebben studenten van buiten Nederland gewoon hard nodig.’  

Vraag en aanbod

Terug naar de startups zelf. ‘The proof of the pudding is in the eating’, stelde een deelnemer uit het publiek. ‘Het gaat uiteindelijk om de consument: waar zit de vraag? Wie gaat het gebruiken?’ Bij waterstof zit daar een probleem, reageerde Swierenga. De markt vraagt om grootschalige, complexe oplossingen, die alleen startups niet of moeilijk kunnen leveren. ‘Het is een kapitaalintensieve industrie. Jonge startups beschikken niet over veel kapitaal. De vraag is: hoe kunnen we dit overbruggen? Dit proberen we bijvoorbeeld met ‘startup challenges’, waarbij grote bedrijven problemen aandragen. Hiermee gaan startende ondernemers vervolgens aan de slag.’

Aan de vraagkant draait het om een cultuuromslag, reageerde een deelnemer uit het publiek. ‘Als het gaat om waterstofinnovaties hebben bedrijven geen idee waar ze moeten beginnen. Er is een gebrek aan kennis bij deze klanten. We moeten mensen onderwijzen over waterstof. Daar is ook veel interesse voor. Het ei is gelegd – de innovaties zijn daar – we moeten alleen nog werken aan de kip’, concludeerde de congresbezoeker.

Wind meets Gas werd georganiseerd door de New Energy Coalition , een netwerk van kennisinstellingen, bedrijven, overheden en ngo's die samen werken aan de energietransitie. Het internationale congres vond plaats op 12 en 13 oktober in de Martinikerk in Groningen.