Drie promoties op één dag over ‘het grootste Living Lab van Europa’

De energietransitie op de Noordzee: niet één, maar liefst drie RUG-onderzoekers promoveerden 12 december vrijwel gelijktijdig op dit thema. Na hun promotie sloten de drie kersverse doctoren zich aan bij drie hoogleraren om in het House of Connections verder te discussiëren over de toekomst van de Noordzee.

Rafael Martínez Gordón, Laura Guşatu en Srinivasan Santhakumar promoveerden dinsdag op hun onderzoek dat plaatsvond binnen het project ENergy SYStems in TRAnsition, kortweg ENSYSTRA. Het traject is gefinancierd vanuit de Marie Curie-beurzen als onderdeel van Horizon 2020, het Europese programma voor onderzoek en innovatie. Het ENSYSTRA-project richtte zich op de overgang naar duurzame energiesystemen op de Noordzee.

‘Eén groot innovatiesysteem’

‘De Noordzee is het grootste living lab van Europa’, vertelt André Faaij, hoogleraar Energy System Analysis aan de RUG en promotor van de drie PhD's alsmede projectleider van ENSYSTRA. ‘In dit gebied willen we de olie- en gaswinning uiteindelijk helemaal afbouwen en vervangen door duurzame alternatieven, waaronder offshore windenergie. Andere technologieën zoals drijvende zonneparken, opslagtechnieken en waterstof zullen ook een rol spelen. Tegelijkertijd willen we een deel van de bestaande olie- en gasinfrastructuur blijven gebruiken. Deze ontwikkeling maakt de Noordzee tot één groot innovatiesysteem.

Binnen ENSYSTRA, dat gecoördineerd werd door de Rijksuniversiteit Groningen en New Energy Coalition, werkten vijftien promovendi bij verschillende kennisinstellingen en marktpartijen uit Denemarken, Duitsland, Nederland, Zweden, Noorwegen en het Verenigd Koninkrijk samen aan nieuwe technologieën voor het transitievraagstuk. Gemene deler van de partijen is hun competentie op het gebied van de energietransitie en de gezamenlijke ligging rondom de Noordzee.

De promovendi werkten binnen hun traject zowel op universiteiten en onderzoeksinstellingen als bij commerciële partners. ‘Deze uitwisseling zorgde voor een fantastische gecombineerde werkomgeving. Veel van de promovendi konden na hun promotieonderzoek ook blijven werken bij de bedrijven en instellingen’, weet de hoogleraar. Daarnaast stond interdisciplinariteit hoog in het vaandel binnen ENSYSTRA, aangezien de energietransitie vraagt om veranderingen op het gebied van technologie, gedrag en bestuur. ‘Het gaat niet alleen om engineering, maar ook om sociale wetenschappen en de economische kant van de zaak.’

Scenario’s en stakeholders

Rafael Martínez Gordón is een van de drie Groningse promovendi binnen het ENSYTRA-project. Hij deed onderzoek naar energiesystemen in de Noordzee, oftewel alle processen en infrastructuren betrokken bij de productie, distributie en consumptie van (hernieuwbare) energie. Voor zijn proefschrift ontwikkelde hij een energiemodel, waarmee energiesystemen beter begrepen en geoptimaliseerd kunnen worden. Dit model helpt om verschillende scenario’s op te stellen voor beleidsbepalers. ‘Binnen het ENSYSTRA-project deden we niet alleen onderzoek, maar schreven we ook beleidsnotities voor Europese politici’, vertelt Gordón.

Bij het ontwikkelen van diverse scenario's is de beschikbare ruimte in de Noordzee van groot belang. Laura Guşatu, een van de drie onderzoekers die afgelopen dinsdag promoveerde, richtte zich op de ruimtelijke planning op de Noordzee. Ze deed onderzoek naar de impact van grootschalige hernieuwbare offshore-energieopwekking. Op de Noordzee ‘claimen’ verschillende belanghebbenden de beperkt beschikbare ruimte, vertelt Guşatu. Offshore-energieprojecten moeten concurreren of samenwerken met andere activiteiten, zoals de zeevaart, olie- en gasboringen en natuurbescherming. In haar onderzoek bracht de promovenda deze verschillende belangen in kaart.

Drijvende windturbines

De ruimtelijke mogelijkheden hangen sterk samen met de ontwikkeling van de kosten van hernieuwbare energie op de Noordzee, het onderzoeksgebied van Srinivasan Santhakumar. Hij deed onderzoek naar de snelheid waarmee de kosten van offshore hernieuwbare energietechnologieën dalen. Een belangrijke voorbeeld zijn drijvende windmolens, die in diepe wateren worden geplaatst. De kosten zijn nu nog hoog, maar in de toekomst kunnen deze turbines volgens Santhakumar een belangrijke bijdrage gaan leveren aan de hernieuwbare energieproductie op de Noordzee.

Ook het zogeheten ‘offshore grid’, het elektrisch netwerk dat windmolenparken op zee verbindt met het elektriciteitsnet op het vasteland, speelt een belangrijke rol. Windparken komen steeds verder van de kust af te liggen. Om kosten te beperken en energieprijzen te balanceren, is het volgens Santhakumar cruciaal dat landen rondom de Noordzee gaan samenwerken en ‘offshore grids’ met elkaar verbinden en integreren.

Deze drie onderzoekers werpen gezamenlijk een licht op de uitdagingen en mogelijkheden die de Noordzee biedt voor de toekomst van duurzame energie. Volgens Faaij was het project ‘een schot in de roos’. ‘De resultaten uit de onderzoeken zijn superactueel. De inzichten worden de komende decennia zeer belangrijk’, concludeert de hoogleraar.

Tijdens de bijeenkomst in het House of Connections deelden drie vooraanstaande hoogleraren (Chris Zuidema – Rijksuniversiteit Groningen, Olav Hohmeyer - University of Flensburg, Mohsen Assadi – University of Stavanger) hun visie over de toekomst van de energietransitie rondom de Noordzee. Daarna vertelden de drie kersverse doctors, onder leiding van André Faaij, over hun onderzoek en hun visie op de regio en het werkveld.