De onderzoek-vrijheid van professor Erik Frijlink

In Nederland wordt inmiddels bijna al het onderzoek gestuurd door financiers. De vrijheid van de onderzoeker is daarbij begrensd door de kaders van de goedgekeurde onderzoeksvoorstellen. Prof. dr. Erik Frijlink, van de afdeling Farmaceutische Technologie en Biofarmacie aan de RUG, bevindt zich wat dat betreft in een luxe positie: hij kan een deel van zijn onderzoek financieren uit de royalties van zijn vindingen, de Genuair en Twincer.

Erik: ‘Vaak is onderzoek gebonden aan allerlei voorwaarden. Door mijn onderzoek te financieren uit de royalties van patenten kan ik vrij en onafhankelijk projecten opzetten. Een geweldige luxe,’ beseft Frijlink op zijn werkkamer op het UMCG.

Jaren geleden verkocht de RUG de rechten van Frijlinks gepatenteerde Genuair, een poederinhalator tegen astma en COPD, aan een biofarmaceutische reus. Recentelijk werd de Twincer, een wegwerp-inhalator, uitgelicenseerd. En 1 april 2019 introduceerde Circassia Pharmaceuticals, wereldleider in medicatie tegen longziektes, de inhalator Pressair®  in de Verenigde Staten. Pressair is ontwikkeld vanuit het patent van de Genuair in Groningen. Frijlink: ‘Onze Groningse vinding neemt echt een hoge vlucht. Wereldwijd.’

Miljoenen euro’s extra voor onderzoek

De licentieovereenkomsten leveren de Groningse universiteit inmiddels tientallen miljoenen euro’s aan royalties op en zorgt voor een constante stroom aan inkomsten de komende jaren. Frijlink: ‘Het patentrecht geldt voor 20 jaar. 10 jaar heb je nodig om een geneesmiddel te ontwikkelen en in de markt te zetten, de andere 10 jaar kun je de kosten terugverdienen met een leuke winstmarge.’

De inkomsten uit royalties voor RUG en UMCG-onderzoekers worden via een vaste sleutel verdeeld: een kwart gaat terug in het octrooifonds van RUG en UMCG, een kwart gaat naar de faculteit, een deel gaat naar de uitvinders en tenslotte gaat een deel naar de afdeling van de onderzoeker, die daarmee het onderzoek kan doen wat hij of zij graag wil doen. Het IP & Business Development team, onderdeel van Northern Knowledge, monitort royalties en ondersteunt onderzoekers in het gehele proces.

TBC bestrijden vanuit Groningen

Vanuit de royalties van de Genuair en Twincer wordt vernieuwend tuberculose (TBC) en luchtweginfectie-onderzoek gefinancierd. TBC is wereldwijd een van de meest dodelijke infectieziekten. Per jaar sterven er 1,8 miljoen mensen aan deze besmettelijke ziekte. In Frijlinks lab in Groningen worden nieuwe antibiotica ontwikkeld die via inhalatie aan patiënten met TBC kunnen worden toegediend. Ook overlijden jaarlijks zo’n 115.000 kinderen wereldwijd aan de luchtweginfectie Respiratory Syncytial Virus (RSV). ‘Sterftecijfers die te voorkomen zijn,’ vindt Frijlink: ’Mits er extra geld is om nieuw onderzoek naar betere geneesmiddelen of stabiele vaccins te financieren. De inkomsten uit royalties bieden mij die mogelijkheid.’

Ziekte van Parkinson

De succesvolle hoogleraar droomt realistisch verder. ‘Onze gepatenteerde inhalatortechnieken zijn ook prima geschikt voor vaccinaties tegen ziektes zoals influenza (griep), of kinkhoest en voor medicatie-toediening bij mensen die lijden aan de ziekte van Parkinson.’

Grote verwachtingen heeft Frijlink van de klinische trials die binnenkort vanuit zijn onderzoeksafdeling starten naar een inhaleringstechniek, de Cyclops, die de EpiPen moet vervangen. De EpiPen (adrenaline) auto-injectoren zijn bedoeld voor de noodbehandeling van ernstige allergische reacties (anafylaxie) veroorzaakt door allergenen in voedsel (bijvoorbeeld pinda’s), geneesmiddelen, insectensteken of een allergische reactie in gang gezet door grote inspanning. Frijlink: ‘Mensen hebben vaak een grote weerstand zichzelf te injecteren. Die angst voor prikken maakt dat ze soms te laat prikken waardoor de werking van het geneesmiddel niet meer optimaal is. De Cyclops-inhalator moet het toedienen van de medicatie via injecties vervangen.’  

Een vinding die naast een medisch meerwaarde ook een logistieke marktwaarde vertegenwoordigt. Frijlink: ‘Het geneesmiddel wordt als een droog poeder aangeboden waardoor het stabiel en dus lang houdbaar is, het is veel goedkoper, en de patiënt kan de Cyclops makkelijker op zak dragen. De EpiPen is een groot en onhandig ding om mee te nemen.’

Moeders helpen in Afrika

Geld uit royalties wordt ook gebruikt in nieuw onderzoek naar drug delivery: het gecontroleerd afgeven van vaccins in het lichaam in tijd. ‘Dat betekent dat je maar één keer hoeft te injecteren voor twee behandelingen,’ vertelt de hoogleraar en directeur van het Groningen Research Institute of Pharmacy (GRIP).

Efficiënte en kostenbesparende gezondheidszorg, maar vooral ook patiëntvriendelijk. ‘In Afrika moeten moeders met hun baby’s soms tientallen kilometers lopen van huis naar het consultatiebureau om hun vaccinaties tegen infectieziektes te krijgen. Via de nieuwe toedieningstechniek hoeven ze veel minder vaak op consultatie en het product is ook nog stabieler dan een gewone injectie.’

Goed doen voor de samenleving

Baanbrekend onderzoek met maatschappelijke impact gefinancierd vanuit royalties van RUG-patenten. Bescherming van kennis die leidt naar nieuw onderzoek en nieuwe innovatie.

Een manier van werken die in de genen van iedere onderzoeker moet zitten, vindt Frijlink: ‘Als onderzoeker op een universiteit wil je tot innovaties komen. Inherent aan die missie is dat je de waarde van je kennis beschermt. Het patent is geen doel op zich. Patent aanvragen op kennis is een uitvloeisel van het werk dat je doet. Patenten zorgen ervoor dat je controle over je kennis hebt en dat je daarmee als onderzoeker de kwaliteit van leven en de gezondheid van mensen kunt verbeteren. Dat geeft een goed gevoel.’

IP-méé met RUG & UMCG! Voor ondersteuning neem contact op: ip-info@rug.nl.

• IP & Business Development