Steden bouwen in virtual reality: keiharde wetenschap

Stel je voor dat je een bril op kan doen en je je plotseling in een compleet nieuwe stad begeeft. Virtual reality (vr) maakt hier werkelijkheid van, in de vorm van een bril die een virtuele wereld weergeeft. Deze technologie biedt nu ook een nieuwe dimensie op het gebied van ruimtelijke planning. Het gloednieuwe Centre for Advanced Studies in Urban Science and Design (CASUS), onderdeel van de faculteit Ruimtelijke Wetenschappen van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG), doet uitgebreid onderzoek naar het inzetten van vr-technologie. CASUS is opgezet door Claudia Yamu, hoogleraar in stadsstudies en planologie, en Gerd Weitkamp, universitair docent in culturele geografie. Samen zien zij in virtual reality talloze moge lijkheden.

Bij de ontwikkeling van steden zijn projecten meestal grootschalig: denk aan een woonwijk of een universiteitscampus. Het is in de ruimtelijke wetenschap dus niet zo makkelijk om te experimenteren met nieuwe ideeën. ‘Ons laboratorium is de buitenwereld’, zegt Weitkamp. ‘Als je een idee wilt uitproberen, kost dat enorm veel tijd, moeite en geld.’ Om deze reden gebruiken geografen en planologen steeds meer digitale hulpmiddelen om simulaties van ruimtes te maken. Zo kunnen zij economische en geografische factoren in overweging nemen bij het maken van keuzes. Een van de belangrijkste factoren is echter altijd moeilijk geweest om in te schatten, namelijk hoe een ruimte uiteindelijk wordt ervaren door de eindgebruiker. Hier biedt vr-technologie een nieuwe wereld aan data. In het CASUS-laboratorium, een onderdeel van CASUS dat in samenwerking met het Centrum voor Informatie Technologie (CIT) van de RUG is opgezet, wordt onderzoek gedaan naar hoe men moderne technieken kan samenbrengen in geografische en planologische vraagstukken. De focus ligt nu op vr-technologie.

Ervaring en emotie: de toegevoegde waarde van virtual reality
Het CASUS-laboratorium is een speciaal ingerichte ruimte op de Faculteit Ruimtelijke Wetenschappen met vr-brillen en computers voor het modelleren van 3D-omgevingen. De nieuwe apparatuur wordt binnenkort al in gebruik genomen in een pilot: studenten werken de resultaten van een enquête over de Zernike Campus Groningen uit in een 3D-model. ‘Je krijgt een vr-bril op en twee afstandsbedieningen’, legt Weitkamp uit. ‘In de 3D-campus kun je straten en paden tekenen, of gebouwen of bomen verplaatsen. En dan loop je er vervolgens doorheen.’ Het modelleren van ruimtes in 3D gebeurt al langer, maar het gebruik van virtual reality voegt iets nieuws toe: hoe de ruimte écht wordt ervaren vanuit het perspectief van de eindgebruiker. ‘Je kunt nu gewoon het licht uitdoen en kijken wat de ruimte met je doet’, zegt Weitkamp. Yamu vervolgt: ‘De ervaring, de emotie; een planoloog kan deze informatie registreren én er meteen op inspelen door dingen te veranderen.’ De pilot is een eerste stap in een grootschalig project waar deze toegevoegde waarde van virtual reality wordt toegepast in onderzoek, onderwijs en praktijk.

Virtual reality versterkt communicatie
Yamu en Weitkamp zien voor hun vakgebied een wereld aan mogelijkheden om virtual reality in de praktijk toe te passen. Zo kan een projectontwikkelaar de techniek inzetten om meer zekerheid te krijgen dat een groot project, zoals een woonwijk, een succes wordt en geen verspilde investering van miljoenen euro’s. Daarnaast versterkt virtual reality de communicatie tussen de betrokken partijen bij een project. Bijvoorbeeld wanneer er verschillende experts nodig zijn, zoals ecologen, gedragspsychologen en architecten, of wanneer één partij in Japan en de ander in Nederland zit. Met virtual reality hoef je elkaar veel minder uit te leggen, want je kunt het gewoon laten zien, en samen in de 3D-omgeving werken. Op dezelfde manier kan vr-technologie, als het op stedelijke planning aankomt, de communicatie tussen beleidsmakers en burgers versterken. Als de gemeente een nieuw gebouw wilt neerzetten, kunnen zij de bewoners vanaf stap één betrekken bij het besluitmakingsproces, door ze het nieuwe gebouw en de omgeving door een vr-bril te laten verkennen en hun feedback te vragen. Deze openbare betrokkenheid is volgens Yamu en Weitkamp de kracht van virtual reality in de maatschappij. ‘Je geeft de burgers weer een stem’, aldus Yamu.