Virtueel sollicitatiegesprek brengt stress in kaart

We hebben er allemaal weleens last van: stress… Het is een belangrijke factor in de psychische en lichamelijke gezondheid van mensen. De afdeling Psychiatrie van het UMCG doet onderzoek naar stressweerbaarheid en maakt daarbij gebruik van virtual reality om de impact van stress goed in kaart te kunnen brengen. Daarmee kun je op een gecontroleerde manier een stressvolle situatie creëren. Het visualisatieteam van het Centrum voor Informatie Technologie ontwikkelde hiervoor een setting in de vorm van een virtueel sollicitatiegesprek.

_{Tekst: Kristien Piersma, fotografie: Henk Veenstra}

Catheleine van Driel is arts in opleiding tot psychiater van het Universitair Medisch Centrum (UMCG) en doet onderzoek naar de ontwikkeling van technieken waarmee mensen kunnen leren met stress om te gaan. Door gebruik te maken van virtual reality (VR) is het mogelijk om zeer realistische situaties na te bootsen waardoor gemeten kan worden hoe iemand met een stressvolle situatie omgaat.

Building Bounce Back

PhD-onderzoeker Mathijs Nijland en onderzoeksmedewerker Bart Lestestuiver zijn nauw betrokken bij de uitvoering van het onderzoek naar stressweerbaarheid dat de naam ‘Building Bounce Back’ draagt. Nijland: “Lichamelijk gezien wordt stress geassocieerd met allerlei klachten zoals hart- en vaatziekten. We zien dat mensen psychisch en lichamelijk opknappen wanneer stress wordt verminderd. Stressweerbaarheid is dus in veel situaties belangrijk.” Het onderzoek met de virtuele stresstest is gericht op het gecontroleerd opwekken van stress. Uiteindelijk is het de bedoeling om mensen technieken aan te leren hoe ze met die stress om kunnen gaan.

Trier Social Stress Test

Een bekende test in de psychologie om stress op te wekken, is de Trier Social Stress Test (TSST). Een proefpersoon zit eerst een poos in een wachtkamer en heeft dan een gesprek met een sollicitatiepanel. Daarna volgt nog een rekentest. “De proefpersoon wordt beoordeeld en moet presteren, wat veel stress oplevert”, legt Nijland uit. Tijdens de test worden continu metingen uitgevoerd. “Nadeel van de test is dat je voor het sollicitatiepanel een ruimte nodig hebt voor twee personen die altijd precies op dezelfde manier moeten reageren. Daarom hebben we bedacht om de stresstest in virtual reality te bouwen.” Het doel is om te kijken of het lukt om met de virtuele stresstest een even goede stressrespons op te wekken in vergelijking met de echte stresstest.

Hergebruik software

Het onderzoek naar stressweerbaarheid was een van de gehonoreerde projecten in de call for proposals 2021 van het Centrum voor Informatie Technologie (CIT) van de RUG. De onderzoekers ontvingen daarmee 400 uur ondersteuning vanuit het CIT. Samen met Pjotr Svetachov van het CIT-visualisatieteam werd eerst het scenario van het virtuele sollicitatiegesprek doorgesproken. Svetachov: “We hadden toevallig al aan een andere applicatie gewerkt, de virtuele kleuterklas. Daarmee kunnen pabo-studenten oefenen met het orde houden in de groep terwijl een begeleider de kinderen via een pc kan besturen. We konden deze applicatie hergebruiken en ombouwen naar een virtueel sollicitatiepanel dat een interview houdt met een proefpersoon. Een begeleider kan via de pc beslissen welke vragen worden gesteld en hoe op het verhaal van de proefpersoon wordt gereageerd.”De software van de virtuele kleuterklas zelf is weer afkomstig van de universiteit van Würzburg. Daar werd het gebruikt voor het beheren van een klas met middelbare scholieren. “Door gebruik te maken van bestaande software hoeven veel functionaliteiten niet meer ontwikkeld te worden, dat zou veel extra uren kosten. Daarom proberen we zoveel mogelijk software te hergebruiken.”

VR-wereld

In nauw overleg met team Visualisatie werden de scenario’s van het virtuele sollicitatiegesprek vastgesteld en uitgeschreven. Svetachov: “Om de avatars, de personages in de virtuele test, zo realistisch mogelijk te maken, hebben ze gezichtsanimaties. En wanneer de avatar praat, bewegen de lippen ook op het juiste moment. Alles moet synchroon zijn, net als het bewegen van de armen en het hoofd.” In de eerste versie kunnen de onderzoekers aangeven of panelleden verveeld of juist aandachtig moeten reageren. “Daar hangen een paar gedragingen aan. Bij verveeld gedrag checken de panelleden hun smartphone en bij aandachtig gedrag gaan ze helemaal naar voren zitten op de stoel.” Bart Campman van het visualisatieteam ontwikkelde de 3D-modellen, animaties en de virtuele spreekkamer. Svetachov zorgde met code dat alle animaties op het juiste moment gestart worden en reageren op wat de onderzoeker wil.

Uncanny valley-effect

Ondanks het feit dat de avatars geen echte mensen zijn, heeft het wel degelijk effect op de proefpersonen. Lestestuiver: “Omdat het 360 graden is, gaat de proefpersoon helemaal op in de VR-wereld. De avatars moeten ook weer niet te echt zijn omdat het dan eng wordt. Dan krijg je het zogenaamde uncanny valley-effect.”

Stress induceren

Inmiddels hebben de eerste virtuele sollicitatiegesprekken ‘plaatsgevonden’ om te kijken of de test ook echt stress oplevert. Voorafgaand aan de test vullen de proefpersonen eerst een vragenlijst in over algemene kenmerken. Op dat moment weten ze nog niet wat er gaat gebeuren, alleen dat ze meedoen aan een onderzoek met VR. Lestestuiver: “Er moet een element van verrassing aanwezig zijn om de stress te induceren.”

Solliciteren!

Nadat de VR-bril is opgezet, bevindt de proefpersoon zich eerst in een virtuele wachtkamer. Na ongeveer twintig minuten volgt de mededeling dat er een sollicitatiegesprek gaat plaatsvinden. Na vijf minuten voorbereidingstijd waarin de spanning al aardig oploopt, komt de proefpersoon in de virtuele gesprekskamer met het sollicitatiepanel voor het sollicitatiegesprek. De onderzoeker heeft een aantal opties om te reageren met de verschillende versies die zijn geprogrammeerd. Tot slot volgt de rekentest.

De stress wordt op twee manieren gemeten. Nijland: “Voorafgaand en na elk onderdeel vullen de proefpersonen een vragenlijst in. Tijdens het invullen wordt de hoeveelheid speekselcortisol gemeten door op een watje te kauwen. Zo weten we hoeveel stresshormoon iemand heeft op dat moment. Daarnaast wordt de hartslag continu gemeten.”

Upgrade met controlevariant

De pilot is inmiddels afgerond en de eerste resultaten zien er goed uit. Nijland: “Uit de metingen blijkt dat er een toename is in stress voor en na de test. Hier kunnen we verder mee werken.” De afgelopen tijd is Svetachov bezig geweest met een upgrade door een controlevariant toe te voegen in de vorm van een vriendelijke versie. “Met de upgrade kunnen we een gerandomiseerd onderzoek doen met een controlegroep”, licht Nijland toe. “Uiteindelijk willen we de data die we hiermee verzamelen vergelijken met de data die al bekend is uit de literatuur. Daarmee zouden we kunnen aantonen dat deze VR-stresstest eigenlijk net zo effectief is of misschien zelfs wel effectiever dan de echte variant. Als blijkt dat het een goed werkende stresstest is, kun je in de toekomst iemand van tevoren stress reducerende technieken aanleren zoals een ademhalingsoefening. Dit zou in verschillende situaties van toepassing kunnen zijn, zoals bij de behandeling van psychiatrische patiënten, maar ook bij burn-out herstel van werknemers.”

Meer informatie

• Donderdag 22 september is er in de Smitsborg een meeting van de XR HUB in waarin dit onderwerp ook aan de orde komt. Kijk voor meer informatie op de website.
• Belangstellenden die meer willen weten over visualisatie in onderwijstoepassingen of een bezoek willen brengen aan het VR-lab, kunnen contact opnemen met het visualisatieteam van het CIT.
• Een overzicht van alle projecten met betrekking tot stressweerbaarheid is te vinden op de website van Bounce Back Lab.