‘Achterlijk druk is hier het nieuwe normaal’

Tineke Kalter was de eerste RUG-medewerker die hoorde dat Ben Feringa de Nobelprijs had gewonnen. Ze is sinds 2013 zijn secretaresse en heeft al veel prijzen zien langskomen. Deze was even anders en het effect is na een jaar nog duidelijk merkbaar. ‘We krijgen nog steeds tientallen verzoeken per dag.’

Toen ze in 2013 solliciteerde voor deze baan wist ze niets van scheikunde, of de status van Feringa. ‘Maar al snel kreeg ik te horen: hij gaat een keer de Nobelprijs krijgen.’ Feringa zelf lachte daarom, hij leek er niet mee bezig. Op de bewuste dag, 5 oktober, was hij toevallig in Groningen. ‘Ben was toen ook al een soort rockster onder vakgenoten. Hij ging zeker een keer of twintig per jaar op reis voor lezingen of om een prijs in ontvangst te nemen.’

Dat hij op 5 oktober in Groningen was kwam door zijn dochter Emma. Zij zou die dag haar bachelor Bewegings-wetenschappen ontvangen, dus een reis naar München was met een dag uitgesteld. ‘Ik voelde die ochtend toch wel wat spanning. Een jaar eerder had ik het gevoel: nu gaat het gebeuren. Eigenlijk was het toen een teleurstelling voor mij dat hij de prijs niet kreeg.’

Telefoontje

Maar nu wel. Het verhaal is vaker verteld: ongeveer een uur voor de officiële bekendmaking werd Feringa in zijn kantoor gebeld, net toen hij een voortgangsgesprek met een promovendus en diens begeleider voerde. ‘Die stuurde hij even naar buiten.’ Na het telefoontje liep Feringa eerst naar Kalter, om haar te waarschuwen voor wat komen zou. ‘Ik zag het meteen toen hij binnenkwam. Dat hoofd, wat bleek… Dus ik zei “je hebt ‘m he?” En hij zei ja. Hij was helemaal beduusd.’

Feringa ging terug naar zijn kantoor om het gesprek af te ronden. Daarna kwam hij weer even bij Kalter en vertelde dat hij ook de volgende afspraak door wilde laten gaan. ‘Maar ik zei: je moet nu je vrouw bellen en je voorbereiden. Hij bleef in mijn kantoortje en ik heb tegen de collega’s die zaten te wachten gezegd dat ze een nieuwe afspraak moesten maken. Toen ze argwanend bleven zitten zei ik: Get up and leave! Ze roken wel lont, later zeiden ze dat ze het aan m’n gezicht zagen.’

Feringa ging in zijn kantoor zitten, hij moest tijdens de bekendmaking live een reactie geven. Ook Kalter sloot de deur: ‘Ik mocht natuurlijk niets laten merken, dus dat leek me wel zo veilig.’ Ze keek in afzondering naar de uitzending van de NOS met de bekendmaking. ‘Andere jaren deden we dat gezamenlijk. Er is altijd wel belangstelling voor hier.’

Na de bekendmaking ging er ‘een golf van emotie door het gebouw’, vertelt Kalter. Zij zat inmiddels klaar met pen en papier voor zich. ‘Ben had al gezegd: er gaat heel wat op ons afkomen. Mijn reactie was: alleen kalmte kan ons redden.’ De telefoon stond direct roodgloeiend en de email-box van Feringa liep snel vol. Het College van Bestuur belde haar, ze wilden Feringa spreken. ‘Maar ja, die was aan de lijn voor de uitzending.’ Even later arriveerde het CvB persoonlijk, per dienstauto.

Huldiging

De rest van de dag gebeurde er van alles, maar de plek van Kalter was vooral bij de telefoon. ‘Mensen te woord staan, maar ook de link met Ben in stand houden. Die was anders totaal onbereikbaar.’ De bachelor-uitreiking van zijn dochter kon hij uiteindelijk niet meemaken. Wel de huldiging in het Natuur- en Scheikundegebouw (Kalter: ‘Daar kwam ik laat aan, dus er was geen plek meer, ik heb toen maar heel schaamteloos voorgedrongen.’) en een persconferentie in het Academiegebouw (Kalter: ‘Toen zat ik gewoon in m’n kantoor, de telefoon te beantwoorden.’).

Er volgden extreem drukke weken, met ook nog de huldiging in de Martinikerk. Kalter was spin-in-het-web en moest regelmatig in afwezigheid van Feringa knopen doorhakken. ‘We kunnen ontzettend goed met elkaar samenwerken, dus ik weet wel wat hij wel en niet wil.’ En toen werd het 10 december, de echte uitreiking in Stockholm.

Kalter was erbij: ‘Ik had er op gehoopt, natuurlijk, al rekende ik er niet op. Hij mocht maar veertien officiële gasten meenemen en hij heeft veel broers en zussen.’ Toch werd ze onderdeel van de delegatie. Kalter heeft niets dan lof voor de organisatie van de Nobel Foundation. ‘Daar kon ik prima mee werken. Ze hadden allemaal keurige draaiboeken waarin alles stond, zoals wat verplicht was. Verder waren ze erg beleefd en vriendelijk en bereid over alles mee te denken.’

Draaiboeken

Eenmaal in Stockholm was het regelwerk voor Kalter afgelopen. ‘Ben kreeg er een eigen chauffeur en een diplomaat die hem begeleidde. Maar ik had nog wel de draaiboeken in m’n koffer zitten, voor het geval dat. Ik wist precies hoeveel stappen hij op het podium moest nemen om bij de koning te komen.’

Voor de uitreiking waren er diverse recepties. Op de grote dag zat Kalter bij de Nederlandse delegatie op het balkon . ‘Rector Elmer Sterken heeft daar nog een mooie foto gemaakt, die hij twitterde met als bijschrift De fans van Feringa’, lacht ze. Iedereen was keurig in het lang en ‘white tie’. Na de uitreiking volgde het diner. ‘Er waren zo’n 1200, 1400 gasten. Alles was tot in de puntjes georganiseerd.’ (Voor een foto impressie van het banket, zie de Nobel website)

Versailles

De regels voor etiquette waren ook uitgespeld. ‘Als de koning eenmaal was gaan zitten, mochten de gasten niet meer opstaan. Dus stond er ook de tip bij om voor de aankomst van de koning even naar het toilet te gaan.’ De zaal was indrukwekkend: ‘Net Versailles rond 1700.’ De sfeer werd overigens wel gemoedelijker door de aanwezigheid van een groot aantal studenten. Alle gasten kregen een plaats toegewezen. ‘Ik zat tussen twee hoogleraren, ik geloof dat het Zweden waren. Maar ik vermaak me wel in zo’n situatie.’

Wie zich ook vermaakten waren de Nederlanders die niet in de officiële delegatie zaten, zoals diverse broers en zussen van Feringa en de echtgenoot van Kalter. ‘Voor hen was een plek gereserveerd in het restaurant in de kelder van City Hall waar wij zaten. Daar kregen ze hetzelfde diner, maar dan zonder alle etiquette. Ze konden via een scherm volgen wat er in de zaal gebeurde en als Ben in beeld kwam gingen ze juichen. De groep die hoorde bij Fraser Stoddart (mede-winnaar van de Nobelprijs scheikunde, rf) deed dat ook. Ze hebben heel veel plezier gehad!’

Na vijf dagen ging Kalter weer terug, Feringa bleef nog een dikke week. ‘Hij heeft erg veel lezingen gedaan en scholen bezocht. Op een van die scholen deed een jongetje een experiment dat helemaal mis ging. Ben gaf ‘m een schouderklop en troostte hem door te zeggen: jij wordt een goede wetenschapper, want je weet nu wat teleurstelling is. Dat is zo typerend voor hem.’

Naïef

Terug in Nederland lagen er stapels uitnodigingen. Nee zeggen is moeilijk voor Feringa: ‘Hij was al erg bekend voor de prijs. Maar hij heeft ook veel vrienden in de academische wereld. Dan is nee zeggen nog lastiger.’ Kalter maakt een eerste selectie. ‘Ik kijk sowieso of het logistiek mogelijk of relevant is. Zo niet, dan leg ik het niet eens voor aan Ben.’ Feringa kreeg onlangs een uitnodiging voor een congres in 2018. ‘De datum was onmogelijk, dus ik vroeg wanneer het volgende congres was. In 2020 zeiden ze. Prima, stuur maar een uitnodiging.’

Vorig najaar dachten Kalter en Feringa nog dat de drukte na de uitreiking in december wel zou afnemen. ‘Dat was een beetje naïef’, lacht ze. De stroom verzoeken bleef groot. Er is een extra secretaresse bijgekomen. En Feringa reist nog vaker dan anders. ‘Maar ondertussen geeft hij ook nog leiding aan een grote onderzoeksgroep. Helaas kunnen we Ben niet klonen.’

Kalter heeft zich nu wel verzoend met de drukte. ‘Achterlijk druk is hier nu het nieuwe normaal. Ik werk officieel 32 uur, maar ik log vaak thuis even in, bijvoorbeeld om zondag al te zien hoeveel mail ik moet beantwoorden op maandag’ En ja, het is ook gewoon leuk. De sfeer in de groep is goed, de werkrelatie met Feringa prima. ‘Er is eigenlijk geen scheiding tussen wetenschappelijk en ondersteunend personeel in deze groep. Ben waardeert ons allemaal en laat dat ook merken.’

Wat was, terugkijkend, het hoogtepunt? 'Stockholm was geweldig en de happening in de Martinikerk ook maar misschien toch de huldiging in zijn geboortedorp. De mensen daar deden wat stukjes waarbij ze Ben op een heel leuke manier te grazen namen. Iedereen vond het prachtig. Het koor zong – wij zongen mee - en de vriendschap straalde ervan af.'