FameLab Groningen: The Force in je cellen en lieve kippen

FameLab daagt jonge onderzoekers uit om in slechts drie minuten mensen te inspireren de wereld vanuit een nieuw perspectief te bekijken. Met dit initiatief pakt de internationale wedstrijd in het uitleggen van wetenschap niet alleen het stereotype van wetenschappers aan, het laat ook zien waarom onderzoek (financiële) steun verdient. Op 9 maart vond de Groningse voorronde plaats.

Sinds de eerste uitvoering op het Cheltenham Science Festival in 2005 is FameLab uitgegroeid tot misschien wel de belangrijkste wedstrijd ter wereld in wetenschapscommunicatie voor jonge wetenschappers. Dankzij een samenwerking met de British Council vanaf 2007kon de wedstrijd wereldwijd gaan, met nu meer dan 5000 deelnemers in ongeveer 25 landen. In juni is traditioneel de internationale finale op het Cheltenham Science Festival.

De regionale voorronde in Groningen vond op 9 maart plaats in de grote bioscoopzaal van het Groninger Forum Hereplein. Op het grote scherm was tijdens iedere presentatie alleen een timer te zien die drie minuten aftelde. Dat is de maximale tijd voor een presentatie bij FameLab. Bovendien mogen deelnemers geen PowerPoint gebruiken, maar alleen de hulpmiddelen die ze zelf het podium op kunnen dragen.

Koekjesvorm

Dit daagt de wetenschappers uit om op een creatieve manier hun verhaal uit te beelden Zo heeft Ajay Chandgude eiwitten uit karton geknipt om duidelijk te maken hoe ze wel en niet op elkaar passen bij reacties in het lichaam. En toverde Piermichele Kobauri een koekjesvorm uit zijn broekzak om het concept ‘docking’ van moleculen uit te leggen.

Madhushankar Bettadahalli Nandishaiah gebruikt ook alledaagse voorwerpen (pakje kaarten en plakband) om te laten zien ingewikkelde problemen soms eigenlijk heel simpel kunnen zijn. Hij tilt met plakband slecht 1 kaart op van de hele stapel. In zijn laboratorium gebruiken ze diezelfde methode met plakband om materiaal te krijgen van slechts één atoomlaag. Van dit ultradunne materiaal zijn nog kleinere elektronische onderdelen te maken voor computers en mobieltjes.

Jade Heister gooide het over een andere boeg. Met een mix van emotie en humor probeert zij de jury en het publiek voor zich te winnen. Zij vertelt heel open over het slechte hart van haar vader, iedereen leeft met haar mee wanneer zij haar wens uitspreekt haar vader hier in het publiek te hebben. Dan komt er een omslag: hij is er nu niet, want hij is op dit moment op het kantoor, want zijn hart werkt gewoon weer en hij ook.

Pestkoppen

Sommige toeschouwers vinden de grap ongemakkelijk, maar bijna iedereen lacht toch wel met Jade mee. Haar onderzoek is in ieder geval nog vreemder dan haar grapjes. Het zou in de toekomst mogelijk kunnen zijn om zomaar wat van je eigen cellen op te sturen naar de VS om een volledig gegroeid hart terug te krijgen die je kunt transplanteren wanneer je deze nodig hebt. Ideaal toch?!

Dat wetenschappers zich ook inzetten voor dierenwelzijn laat deelneemster Tessa Brinker zien door haar onderzoek naar het DNA van pestkoppen onder kippen. Wanneer kippen elkaar te veel aanvallen kunnen ze doodgaan door de verwondingen. Kippenboeren voorkomen dit door de scherpe snavels te knippen. Geen fijne ingreep!

Door te kijken naar het gedrag en het DNA van kippen kan Tessa vertellen welke kippen vriendelijk, pestkop, of slachtoffer zijn. Door niet verder te broeden met de pestkoppen en slachtoffers blijven alleen de lieve kippen over, voorkom je dat de kippen elkaar aanvallen en hoeven boeren dus niet meer de snavels te knippen.

(tekst loopt door onder foto)

Winnaars

Twee presentaties staken uit boven de rest, zij kregen de meeste punten van de vakjury. De eerste van de twee winnaars, Vakil Takhaveev, legt een link tussen biologie en Star Wars. Hij vertelt hoe in de film een speciaal soort deeltjes, midichlorians, aan de ridderklasse, de Jedi, speciale krachten ( The Force ) geeft. Hij legt de link met hoe mitochondria ons lichaam kracht geven. Het zijn de energiefabrieken van de cellen. Zij zetten op efficiënte wijze voedsel om in energie met behulp van zuurstof. Vakil beschrijft hoe deze mitochondria miljarden jaren geleden zelfstandige organismen waren, die op zeker moment in een andere cellen zijn gaan leven. Sindsdien groeien en evolueren zij met ons mee en zodoende zijn mitochondria onderdeel van (onder veel meer) het menselijk lichaam geworden.

De tweede winnaar, Linda Dijkshoorn, noemt zichzelf een ‘bacteriële ingenieur’. In haar lab groeit en verzorgt zij bacteriën met speciale eigenschappen. Het zijn cellen die methaangas kunnen ‘opeten’. Methaangas is een groot probleem, want het draagt bij aan de opwarming van de aarde. Vooral koeien maken heel veel van dit gas. Linda schetst een toekomstbeeld waar we de methaan van de koeien voeren aan haar bacteriën. Dit kan een de hoeveelheid broeikasgassen in onze atmosfeer omlaag brengen.

Vakil, Linda, en de andere jonge wetenschappers zijn het bewijs dat wetenschap voor iedereen interessant is. Verschrikkelijk ingewikkelde onderzoeksprojecten wisten zij in drie minuten duidelijk uit te leggen. Niet alleen de winnaars, maar alle deelnemers toonden zich waardige ambassadeurs van de wetenschap.

De landelijke finale met Vakil en Linda is op 3 mei in Utrecht, Tivoli Vredenburg.

Verslag: Natascha Koelewijn