Patentaanvraag loopt een blauwtje

RUG-onderzoeker Marc van der Maarel ontdekte bij toeval een nieuwe blauwe kleurstof. De patentaanvraag is net gepubliceerd, maar zal vermoedelijk niets opleveren. Voor het onderwijs blijkt zijn vondst wel een verrijking.

Het was dé terrasjeshit deze zomer: blauwe wijn. ‘Doorgaans is die gekleurd met blauwe kleurstof uit druivenschillen’, weet Van der Maarel, hoogleraar Aquatische Biotechnologie en Bioproduct Technologie van het Engineering and Technology Institute Groningen. Maar in andere voedingsmiddelen zitten vaak synthetische kleurstoffen, die je op de verpakking terugvindt als E131, 132 en 133. Synthetische kleurstoffen hebben de laatste tijd een wat slechte naam. Supermarktketens als Albert Heijn en Jumbo hebben aangegeven een aantal van deze kleurstoffen in de ban te doen.

‘Er is dus vraag naar natuurlijke kleurstoffen voor voeding. En dat leken we in handen te hebben’, vertelt Van der Maarel. Een promovendus werkte met een alg die afkomstig was uit een hete bron in de buurt van een vulkaan op Java, Indonesië. ‘Zij spoelde de algen met zuiver water en zag dat dit blauw kleurde.’

Blauw pigment is al eerder in algen gevonden, de uit gezondheidswinkels bekende Spirulina maakt het ook. Maar omdat Van der Maarels Cyanidioschyzon merolae groeit in hete bronnen, was de verwachting dat de blauwe kleurstof uit deze alg stabieler zou zijn bij de hoge temperaturen die soms gebruikt worden bij pasteurisatie van voedingsmiddelen. ‘En mogelijk zou het ook stabiel blijven in een zure omgeving.’ Handig voor wie blauwe cola wil maken.

Verkoopbaar

De patentaanvraag is geschreven en werd onlangs gepubliceerd. Maar inmiddels is duidelijk dat de blauwe algenkleurstof de voedingsindustrie niet echt gaat veroveren. ‘De stabiliteit valt wat tegen, en er is echt flink veel werk nodig om er een verkoopbaar product van te maken.’ Een investering van een paar miljoen en vijf, zes jaar onderzoek, schat Van der Maarel. Industriële partners staan meteen niet te trappelen om een dergelijke investering te doen, want als de kleurstof nog chemisch aangepast zou moet worden voor gebruik is deze niet langer ‘natuurlijk’.

En het is zelfs maar de vraag of het patent wordt toegekend. ‘Een patent moet innovatief zijn. Een kleurstof uit een alg die bij hoge temperaturen groeit en dus tegen hoge temperatuur bestand is, dat is mogelijk niet voldoende.’ Toch heeft Van der Maarel een toepassing gevonden. ‘Het is een inspirerend voorbeeld tijdens practica, voor studenten en scholieren.’

Hierin behandelt Van der Maarel maatschappelijke kwesties zoals de groeiende vraag naar natuurlijke kleurstoffen. ‘Ze kunnen vervolgens zelf de kleurstof uit de alg halen en onderzoeken: hoe stabiel is die, hoeveel heb je nodig om een winegum helemaal blauw te maken?’ Naast temperatuur en zuurgraad is ook bijvoorbeeld de invloed van alcohol belangrijk. ‘Het drankje Blue Curacao is feitelijk alcohol met suiker en kleurstof.’ De algenkleurstof van Van der Maarel blijkt echter al bij 10 procent alcohol te ontkleuren, prima voor wijn maar niet genoeg voor Blue Curacao.

Studenten gaan tijdens colleges op zoek naar producten met synthetische blauwe kleurstof en zoeken uit hoe die te vervangen zijn. ‘Die verbinding met het dagelijks leven is heel inspirerend.’ Vervolgens moeten ze ook bedenken waarom een alg eigenlijk zo’n kleurstof gebruikt (spoiler: om meer zonlicht op te kunnen nemen voor fotosynthese). Zo is Van der Maarel, ondanks het ‘blauwtje’ dat hij liep bij de patentaanvraag, toch zeer tevreden over zijn nieuwe kleurstof.