Pastoor Schmeitsprijs

De Stichting "Pastoor Schmeits voor Sterrekunde" is opgericht in 1919 en heeft als doelstelling het stimuleren van de studie in de astronomie middels het toekennen van een prijs aan een astronoom met bijzondere verdiensten.

Aan de Pastoor Schmeitsprijs is een geldbedrag van 1500 euro verbonden. Deze prijs wordt sinds 1980 eens in de drie jaar uitgereikt. De prijswinnaar dient de Nederlandse nationaliteit te hebben ofwel een ingezetene in Nederland te zijn, en in de vijf jaar voorafgaande aan de prijsuitreiking een wetenschappelijke bijdrage van uitzonderlijk belang en verdienste voor de astronomie te hebben geleverd. De publicatie van deze bijdrage moet binnen twaalf jaar na het verkrijgen van het doctoraat plaats hebben gevonden.

De eerdere prijswinnaars zijn:

• Hennie Lamers (1980)
• Jan van Paradijs (1983)
• Ewine van Dishoeck (1986)
• Michiel van der Klis (1989)
• Xander Tielens (1991)
• Rens Waters (1995)
• Koen Kuijken (1998)
• Pascal Ehrenfreund (2001)
• Peter van Dokkum (2004)
• Eline Tolstoy en Simon Portegies Zwart (twee winnaars in 2007)
• Amina Helmi en Joop Schaye (twee winnaars in 2010)
• Rychard Bouwens (2013)
• Jason Hessels (2016)
• Selma de Mink (2019)
• Diederik Kruijssen (2022)

De volgende uitreiking van de prijs vindt plaats in 2025. Eind 2024 zullen alle vaste stafleden in de sterrenkunde in Nederland uitgenodigd worden om voordrachten te doen.

Bestuur

De stichting wordt bestuurd door het bestuur van het Studiefonds J.C.Kapteyn dat tevens eens in de drie jaar de beoordeling van de nominaties verricht. Het bestuur is onbezoldigd en heeft de volgende samenstelling:

• Prof. E. Tolstoy (RUG, voorzitter)
• Dr. J.M. van Rooij (RUG, secretaris/penningmeester)
• Prof. M. Kriek (UL)
• Prof. S.B. Markoff (UVA)
• Prof. J. Hörandel (RU)
• Drs. G.F. Meijering-Swint (RUG, uitvoerend secretaris)
  
  Kapteyn Instituut
  Postbus 800
  9700 AV  Groningen
  
  email

Doelstelling

Het doel van de stichting Pastoor Schmeits voor Sterrekunde is in het kort beschreven in het volgende document.

Overzicht activiteiten en financiën

Een kort overzicht van de financiële stand van zaken over het
afgelopen jaar is te vinden via deze link.

Geschiedenis van Pastoor Schmeits

Maria Paschalis Schmeits werd op 21 augustus 1851 geboren te Sittard. Hij werd bestemd voor het priesterschap en ging naar school op het Jezuïtencollege in zijn geboorteplaats, ging naar de priesteropleiding in Rolduc en voltooide zijn studies aan de Groot Seminarie te Roermond. Op 13 maart 1875 werd hij door Mgr. Paredis tot priester gewijd. Op 2 oktober 1875 werd hij kapelaan bij de St. Servaes parochie te Maastricht. In die tijd was Schmeits nauw betrokken bij de restauratie van de St. Servaes. “Er is geen steentje aan de St. Servaes, of ik heb het betast” was een uitspraak van de pastoor. In 1901 hield hij een lezing over de bouwgescheidenis van deze kerk voor een internationaal congres voor archeologie en geschiedenis, dat in Tongeren België, gehouden werd. Zijn studie verscheen ook in boekvorm.

Op 16 september 1895 werd hij pastoor te Buggenum om vervolgens op 6 december 1902 pastoor van de St.-Petrus Bandenkerk te Venray te worden. Hij had regelmatig heimwee naar zijn Maastrichtse tijd, hij miste de levensstroom van de stad. Regelmatig ging hij ook – tegen de kerkelijke regels in – op theaterbezoek in het westen van het land. Schmeits voelde zich een weinig populair buitenbeentje te midden van de Limburgse geestelijkheid. Hij wist zich niet verzekerd van het onvoorwaardelijk vertrouwen der bisschoppelijke curie te Roermond. Schmeits was te groot voor Limburg of Limburg te klein voor Schmeits.

Schmeits was een veelzijdig begaafd man. Het was een pastoor, van wie iedereen een beetje afstand nam omdat men moeite had met zijn hoge intelligentie. Niet alleen de bouwkunde had zijn belangstelling. Hij was ook een uitstekend musicus en een bevorderaar van de kerkmuziek. Hij was plaatselijk en in groter verband actief om de liturgische zang in het Gregoriaans te doen herleven. Het verhaal gaat dat hij bij een particuliere audiëntie bij Paus Pius X Gregoriaans heeft staan zingen volgens zijn opvatting. Ook heeft hij een lezing gehouden inzake de laatste uitvindingen op natuurkundig, scheikundig en technisch gebied. Een man met brede interesses: literatuur, oudheidkunde, plant- en dierkunde en de sterrenkunde. Niet voor niets heetten zijn twee onafscheidelijke hondjes Castor en Pollux, de twee helderste sterren in het sterrenbeeld Tweelingen. In het laatste van zijn leven heeft de sterrenkunde hem blijkbaar bijzonder gefascineerd. Hij was geruime tijd ziek toen hij op 11 oktober 1919 stierf. Maar op 27 juni daaraan voorafgaande richtte hij bij notariële akte de stichting op, die de naam meekreeg van “Stichting Pastoor Schmeits voor Sterrekunde” en die hij een kapitaal meegaf van 2000,- gulden.

Pastoor Schmeits voor Sterrekunde: RSIN 821619780