Klaar voor de start? Af! Streven naar inclusief onderwijs vanaf de start van de schoolloopbaan

Project onder begeleiding van dr. Erica Kamphorst (e.kamphorst@rug.nl) en dr. Suzanne Houwen (s.houwen@rug.nl)

Onderwijs volgen op een plek waar je je thuis voelt, in een school die bij je past en die dichtbij de plek is waar je woont. Dat gun je toch ieder kind? Niet voor niets staat deze ambitie centraal in de werkagenda ‘Route naar inclusief onderwijs 2035’ die in het voorjaar van 2023 is gepresenteerd door het Ministerie van OCW (OCW, 2023). Inclusief onderwijs wordt daarbij gezien als een belangrijk, en niet geheel vrijblijvend, middel in het streven naar een inclusieve maatschappij (VN, 2006). Dat wil zeggen, onderwijs is een mini-maatschappij waarin kinderen volop kunnen oefenen met, en worden voorbereid op een volwaardige en gelijkwaardige bijdrage aan de diverse maatschappij.

Binnen het streven naar inclusief onderwijs is er nog steeds ruimte voor gespecialiseerde onderwijsvoorzieningen. Desalniettemin is het uitgangspunt dat kinderen met en zonder ondersteuningsbehoeften samen in één klas onderwijs volgen binnen het reguliere onderwijsaanbod. Het feit dat het aandeel leerlingen in het speciaal onderwijs na een aanvankelijke daling weer stijgt (Ledoux & Waslander, 2020), lijkt niet te stroken met dit uitgangspunt. De stijging wordt mede veroorzaakt door een toename van het aantal leerlingen dat op jonge leeftijd rechtstreeks instroomt in het speciaal onderwijs vanuit de voorschoolse periode, de zogenaamde onderinstroom (Ledoux & Waslander, 2020). In de praktijk blijkt deze onderinstroom een complex proces met veel betrokkenen en veel beïnvloedende factoren. Tot op heden is onbekend hoe dit proces zo kan worden ingericht zodat er vanaf de start van de schoolloopbaan al wordt bijgedragen aan het streven naar inclusief onderwijs.

Met een aantal schoolbesturen primair onderwijs in Zuid-Limburg willen we graag onze schouders onder deze uitdaging zetten. Vanwege de complexiteit van het proces hebben we gekozen om te werken vanuit de principes van participatief actieonderzoek. Dat betekent o.a. dat je kan denken aan onderzoeksvragen als:

• Wat is de gewenste situatie ten aanzien van het streven naar inclusiviteit rondom de onderinstroom?

• Wat zijn bevorderen en belemmerende factoren ten aanzien van het streven naar inclusiviteit rondom de onderinstroom?

• Hoe kunnen we het proces rondom onderinstroom verbeteren zodat er sprake is van meer inclusiviteit rondom de start van de schoolloopbaan?

Dit alles onderzocht samen met en vanuit het perspectief van verschillende betrokkenen (denk aan ouders, kinderen, leerkrachten, voorschoolse professionals). Invalshoeken voor verbeteracties kunnen worden gezocht in de voorschoolse fase, denk aan gepersonaliseerde jeugdgezondheidszorg en preventie. Andere invalshoeken betreffen een soepele overgang (denk aan initiatieven als de Startklas) of de inrichting van het primaire onderwijs.

Ben jij een onderwijsprofessional en heb jij een passie voor inclusief onderwijs? Dan komen we graag in contact met je! Wij denken met name aan docenten die werkzaam zijn in het regulier en/of speciaal (basis) onderwijs, maar staan zeker ook open voor docenten met een verwante achtergrond (denk aan docenten aan een PABO opleiding).