Achtergrondinformatie

De vraag naar geneeskrachtige kruiden voor medicinale, cosmetische en voedingstoepassingen groeit wereldwijd. Deze groei wordt enerzijds veroorzaakt door een toenemend deel van de wereldbevolking dat geen toegang heeft tot farmaceutische producten en anderzijds door een toenemend bewustzijn over de eenzijdige benadering van de westerse farmacie. De populariteit van kruidgeneeskunde en andere kruidtoepassingen neemt zowel in Nederland, maar ook vooral in Duitsland, sterk toe.

Kruidenkennis is de basis van onder andere de traditionele Chinese geneeskunst, maar ook de westerse fytotherapie. Veel moderne (westerse) medicijnen zijn gebaseerd of geïnspireerd op deze traditionele kruidenkennis. De actieve componenten van deze medicijnen zijn nagemaakt en zo mogelijk verbeterd (gesynthetiseerd) vanuit de natuurlijke verbindingen. De kosten voor de ontwikkeling en toepassing van dit soort synthetische farmaceutische medicijnen zijn hoog en kunnen daardoor slechts gedragen worden door enkele grote farmaceutische bedrijven.

Kruiden bevatten grondstoffen voor medicijnen. Kruiden met een verhoogd gehalte aan inhoudstoffen in combinatie met (nieuwe) extractietechnieken bieden nieuwe mogelijkheden voor het winnen van deze actieve inhoudstoffen op een kosteneffectieve wijze. Deze actieve inhoudstoffen zijn dan direct als medicijn of als grondstof voor medicijnen geschikt. Door veredeling van de kruiden is het gehalte aan inhoudstoffen te verhogen. Op deze wijze kunnen bepaalde medicijnen (kosten)effectiever geproduceerd worden dan via de synthetische-chemische routes. In dit project worden de mogelijkheden van podofyllotoxine productie uit het (on)kruid fluitenkruid (Anthriscus sylvestris) onderzocht. Fluitenkruid is een veelbelovende plant voor de productie van podofyllotoxine.

Veel van de traditionele kruidenkennis is nog niet omgezet in een farmaceutische of andere medicinale toepassing. Marketingoverwegingen spelen een rol bij welke farmaceutische producten ontwikkeld gaan worden. Hierdoor blijven veel mogelijke toepassingen onbenut. De traditionele kruidenkennis is onderdeel van de database van de European Medicines Agency. Deze database bevat beschrijvingen van zowel de werking als bereiding van kruiden voor bewezen medicinale toepassingen. Als een medicinale toepassing als reeds bewezen wordt beschouwd, zijn geen uitgebreide klinische testen meer noodzakelijk voor de markttoelating van deze generieke producten. Dit biedt juist kansen voor kleinschalige producties op basis van kruiden van dit soort medische toepassingen waarvoor het dure medische-effecten onderzoek niet meer nodig is. Juist het MKB in de Eems-Dollard regio kan op deze kansen inspelen vanwege de concentraties van tuinbouwclusters in Papenburg, Emmen en Hoogezand voor grondstofproductie, de aanwezige fytofarmaceutische medische kennis bij de Rijksuniversiteit Groningen en de kennis van de modernste extractietechnologie bij het Deutsche Institut für Lebensmitteltechnologie in Quackenbrück.

Geneeskrachtige toepassingen van kruiden hebben ook meerwaarde bij toepassingen in cosmetica en voeding (Functional Foods). Ook deze markten zijn sterk in ontwikkeling en bieden perspectieven voor bedrijven die daarin willen investeren.

Thema's

Het project PhytoSana heeft vier thema’s:

1. Kruiden voor medicinale toepassingen
2. Kruiden voor gezonde cosmetische toepassingen
3. Kruiden voor gezonde voedingstoepassingen
4. Gardens of Beauty & Health

Doel en grensoverschrijdend karakter

De essentie van het project PhytoSana is het ontwikkelen van nieuwe farmaceutische producten met bewezen effectiviteit. Juist door uit te gaan van bewezen effectiviteit wordt langjarig en kostbaar toelatingsonderzoek voor nieuwe medicijnen en actieve ingrediënten voorkomen. Het project biedt daarmee deelnemend MKB de unieke mogelijkheid bestaande farmaceutische kennis om te zetten in nieuwe farmaceutische producten. Dit soort kennis is normaliter voorbehouden aan grote multinationals. Het project PhytoSana legt daarmee de basis in de EDR-regio voor het verder kapitaliseren op de onbenutte kennis uit de verschillende kennisbronnen.

De basis voor de bewezen therapeutische werking van farmaceutische producten is tweeledig. Ten eerste zijn er bestaande medicijnen, medische farmaceutica, waarvoor met behulp van extractie van inhoudstoffen van kruiden goedkopere grondstoffen voor deze medische farmaceutica geproduceerd kunnen worden. Met andere woorden, dure chemische bereide grondstoffen worden vervangen door dezelfde grondstoffen maar dan kostenefficiënter geproduceerd en geëxtraheerd uit kruiden.

Ten tweede is er de bestaande (niet benutte) kruidenkennis in de European Medicines Agency database met bewezen effectiviteit waarmee nieuwe toepassingen met kruiden ontwikkeld kunnen worden.

Het project PhytoSana volgt beide routes waardoor deelnemend MKB kennis verkrijgt om deze beide routes te integreren in hun bedrijfsactiviteiten. Het project netwerk blijkt ook na het project in stand waardoor het deelnemend MKB voor nieuwe productontwikkeling altijd kan terugvallen op de opgebouwde expertise binnen dit project. Disseminatieactiviteiten binnen dit project bieden bovendien latere toetreders dezelfde mogelijkheden ook hun productportfolio op basis van deze benadering (uitgaan van alleen bewezen effectiviteiten) op te bouwen en te vernieuwen.

De hier beschreven benadering wordt nog nergens op deze wijze toegepast en systematisch geëxploreerd en geëxploiteerd. De EDR-regio creëert met het PhytoSana project een voorsprong met betrekking tot het opzetten van nieuwe fytofarmaceutische productieketens waarbij kruidenteelt, kruidenverwerking en productie van medicijnen, cosmetica en Functional Foods centraal staan.

Duurzame karakter van het project

Het in het PhytoSana opgebouwde netwerk is uniek.

De opgerichte kenniscentra aan de RUG-FSE, Bildungsforum Papenburg en de twee tuinen “Gardens of Beauty and Health” zijn de blijvende ankers van het netwerk. Deze centra en tuinen blijven ook na het project bestaan. De RUG wil een blijvende nationale positie verwerven ten aanzien van kruidheelkunde en deze gebruiken om haar positie in het (inter)nationale fytofarmaceutisch onderzoek te versterken. Door het PhytoSana project worden de traditionele banden (traditie gaat terug tot 1945) met De Kruidhof versterkt. Het Phytotechnikum Innovatiecentrum in combinatie met de opgerichte “Gardens of Beauty and Health” blijft ook na het project actief in het opleiden van herintreders en het begeleiden van start-ups.