By Erik Buskens, MD PhD.  Professor of Health Technology Assessment, University Medical Center Groningen e.buskens umcg.nl.

Het lukt onze overheid niet om risico’s goed in te schatten. Het begon ermee toen de pandemie nog iets uit een b-categorie SF-film leek. Een griepje overgewaaid uit China zou het wel zijn, via skivakanties in Italië in Nederland aangekomen, om met een sisser af te lopen. Niets van dien aard, want vervolgens kwam WEL die eerste golf waarvoor door deskundigen al decennia werd gewaarschuwd, maar tot dan toe steeds als “unconvenient truth” weg-gebagatelliseerd. In zijn volle omvang kwam Nederland en de rest van de wereld piepend en krakend tot bijna volledige stilstand. Hoe opgelucht was iedereen, en onze overheid voorop tegen de tijd dat het zomer werd en alles weer normaal leek te worden? Toen was natuurlijk al duidelijk dat onwelgevallige maatregelen als afstand houden, steeds weer handen wassen, vermijden van sociaal contact en samenkomen, tot en met een avondklok, het tij slechts enigszins zouden kunnen keren. Die maatregelen zouden op zich nooit en te nimmer afdoende zijn, maar er slechts voor kunnen zorgen dat de gezondheidszorg tenminste enigszins kon blijven functioneren.

Vaccins ontwikkelen en vervolgens toedienen alsof je leven ervan hangt. Daarin ligt de enige oplossing. Om dat te realiseren wordt echter wel het een en ander van de beleidsmakers en de samenleving gevraagd. Financiële offers uiteraard, maar vooral ook heel sterk beleid en een strak geleide logistieke operatie, vergezeld van heel duidelijke uitleg. Het leven staat immers op het spel.

Daarin schoot en schiet het nog steeds ernstig te kort, en zo wordt met het leven gespeeld en worden levens verspeeld. De eerste golf was gezien de tijdsgeest en het feit dat bijna niemand dit scenario serieus leek te nemen misschien nog te billijken, maar wat te denken van de wankelmoedige en op zijn best heel matige voorbereidingen op een grootschalige vaccinatiecampagne? De draaiboeken van weleer ("Mexicaanse" griep pandemie 2009) lagen klaar, maar er werd voor deze pandemie geen centrale regie en logistiek opgetuigd. Keer op keer werd HET scenario om eerst het aller-kwetsbaarste (oudste) deel van onze samenleving te vaccineren, en vervolgens pas uit te breiden omgegooid. De intussen nog steeds absoluut noodzaak van isolatie en lock-down maatregelen om verspreiding tegen te gaan, werd onvoldoende helder gecommuniceerd, en ook de uitleg over digitale hulpmiddelen als de CoronaMelder app lieten sterk te wensen over. Het gevolg was dat grote delen van de samenleving hun geduld en motivatie verloren. Op het moment dat het najaar en de winter hun intrede deden en het virus ook nog in nieuwe varianten weer uit alle hoeken en gaten tevoorschijn kwam, was het “Leiden (en uiteraard de rest van Nederland) in last”. Een 2 , een 3 , en na de komende zomer wellicht nog een 4  golf dienden zich aan. Met de vaccinaties weet intussen nog steeds vrijwel niemand waar ze aan toe zijn. Wie, waar, wanneer, waarom wel of toch maar niet, zegt u het maar. Of begrijpt u het wel?

De wetenschappers en ontwikkelaars van vaccins, en de fabrikanten die het vervolgens op (heel, heel) grote schaal moesten produceren hebben hun werk goed gedaan. Het leven hangt er immers vanaf en er liggen miljarden in het verschiet, maar dat terzijde… Als het echt moet kan blijkbaar van alles.

Maar dan komt het weer op risico’s en spelen met leven aan. Geen enkele behandeling is absoluut 100% veilig. Dit weten wetenschappers, en ook de wetenschappers die onze beleidsmakers informeren. Toch wordt vanwege een zeer zeldzame bijwerking de hele vaccinatiecampagne herzien, en voor een deel zelfs tijdelijk geheel  gezet. Dat terwijl iedere burger leeft met, en iedere dokter dagelijks bewust werkt met risico’s die soms enkele orden grootte hoger liggen, maar waar uiteindelijk niemand van wakker ligt. (Om niemand op verkeerde ideeën te kunnen brengen noem ik hier bewust geen specifiek geval.) Deskundigen hebben natuurlijk direct gesteld dat het stoppen van vaccineren geen enkel redelijk medisch doel dient, en dit beleid de volksgezondheid in gevaar brengt. Het is spelen met leven, en er worden daadwerkelijk extra levens verspeeld. Het kwalijke is ook nog dat juist die mensen die het toch allemaal niet zo heel goed hadden begrepen, zich baserend op desinformatie zo hun onterechte argwaan ook nog bevestigd zien worden. Onder andere uit Rotterdam kwam het noodsignaal dat een aanzienlijk deel van de samenleving, als gevolg van beleidsmakers die nog steeds niet goed kunnen werken en leven met, laat staan communiceren over ingecalculeerde kleine risico’s, nog minder geneigd zullen zijn het enige te doen dat helpt: vaccineren (en intussen handen blijven wassen en 1 ½ meter afstand bewaren, niet samen komen, en testen bij symptomen etc etc).  Onbegrijpelijk toch?

En intussen wordt op de vooravond van het moment waar iedereen naar snakt, op onze nationale traditionele feestdag Koningsdag, niet heel helder uitgelegd dat het spelen met (je) leven is, of dat van je vader, je moeder, je oom, ja tante, je grootouders, als je je in het feestgedruis stort zonder eerst getest of gevaccineerd te zijn. Geen zichtbare voorbereidingen ook door lokale overheden op het mogelijkerwijs ontsporen van een menigte die benevelt zich als in een bevrijdingsroes overgeeft aan het  mooie weer. Hadden de weergoden nu maar meegewerkt met hagel en slagregens. Het was ongetwijfeld een heel lastige risicoafweging of het wel goed zou gaan op Koningsdag, en toen bleek dat dit niet zo was, of er grootschalig en hard ingegrepen had moeten worden. Het feestje van de koning en het volk verpesten is misschien ook gevaarlijk spel.

Enfin, er is veel te leren. En spelen met leven, dat zou misschien net niet tot het spelaanbod moeten horen.

Intussen ook aardig stuk in ntvg https://www.ntvg.nl/artikelen/prikpauze-astrazeneca-proportioneel/volledig