‘Iedereen weet dat we bestaan als Wubbo Ockels School’

De Wubbo Ockels School for Energy and Climate viert op 28 maart het eenjarig bestaan met een speciaal WOS evenement in DOT Groningen. Directeur en hoogleraar energierecht, Lorenzo Squintani, blikt in dit interview terug op het eerste jaar van de School. Volgens hem is er een stevig fundament gelegd voor de toekomst.

‘Ik heb echt bewondering voor wat er in zeer korte tijd allemaal is bereikt’, begint Squintani. Bij de Wubbo Ockels School (WOS) draait het om het ontwikkelen van een ecosysteem rond energie en klimaat, legt hij uit. ‘Hiermee zitten we als School in een prachtige omgeving met partners die allemaal bezig zijn met de energietransitie en klimaatadaptatie, zowel binnen als buiten de universiteit. Ik durf niet te zeggen hoeveel mensen ik het afgelopen jaar heb ontmoet dankzij dit nieuwe ecosysteem. Dat zijn er vele honderden geweest. Volgens mij sluit het precies aan bij de Making Connections-strategie van de universiteit.’

Interdisciplinaire omgeving

De Schools for Science & Society kennen drie belangrijke activiteiten: kennisontwikkeling, onderwijs en impact. Samen werken de Schools aan grote maatschappelijke vraagstukken. Voor de Wubbo Ockels School staan de uitdagingen op het gebied van energie en klimaat centraal. Daarbij zijn drie thema’s aangewezen die aansluiten bij de bestaande expertise binnen de RUG: groene moleculen, klimaatadaptatie en publieksparticipatie, oftewel het betrekken van burgers bij de grote transities. ‘Deze drie thema’s zijn onze centra van aggregatie’, vertelt de WOS-directeur. ‘We blijven daarnaast constant zoeken naar nieuwe onderwerpen die nu al of over een aantal jaren heel belangrijk zullen worden, zoals de twin transition, waarbij het draait om verduurzaming én digitalisering.’

Voor alle gebieden geldt dat een monodisciplinaire aanpak niet genoeg is om de vraagstukken op te lossen, weet Squintani. De uitdagingen zijn dusdanig groot dat verschillende disciplines moeten samenwerken. Vandaar de missie van de Schools om de diverse disciplines binnen de universiteit bij elkaar te brengen in een interdisciplinaire omgeving. ‘Maar als onze School zich alleen op de RUG zou richten, dan kunnen we de transitie niet bereiken. Daarom speelt ook transdisciplinariteit een grote rol: het samenwerken met de maatschappij.’

De verschillende partners weten de Wubbo Ockels School inmiddels goed te vinden, vertelt Squintani. ‘Als het gaat over energie en waterstof zitten we altijd aan tafel, en bij klimaatadaptatie en participatie lukt dat ook steeds beter. Iedereen weet dat we bestaan als Wubbo Ockels School. Als je mij bij wijze van gedachte-exercitie zou vragen: Lorenzo, kun je nu stoppen als directeur van de School? Dan zou ik zeggen: ja, dat kan. We hebben een mijlpaal bereikt door het opzetten van drie centra van aggregatie; er is een onderwijsprogramma dat begint te draaien en we hebben een stabiel impactprogramma. Er is echt iets neergezet.’

Hoogtepunten

In april 2023, bijna een jaar geleden, werd de School officieel geopend. Joos Ockels, de vrouw van Wubbo Ockels, was een van de eregasten. Squintani: ‘De naam en cultuur van onze School zijn afkomstig van haar man. Haar aanwezigheid was vanzelfsprekend erg mooi. Ze noemde in haar toespraak de drie beginselen van Wubbo Ockels, die ook voor ons als School heel belangrijk zijn: ‘We are all astronauts on spaceship Earth, optimism about sustainability is a responsibility, and sustainability is not less, but different, and much more fun’. Ik vond het bijzonder om haar te horen spreken; de liefde voor haar man was nog duidelijk zichtbaar.’

Een paar maanden later volgde de officiële opening van de Schools in het House of Connections, vervolgt de WOS-directeur. ‘Bij de opening van onze locatie aan de Grote Markt, werd de wisselwerking tussen interne en externe partners echt in gang gezet. We opereren als Wubbo Ockels School nooit zuiver en alleen vanuit de Rijksuniversiteit Groningen, maar zoeken actief de samenwerking met andere kennisinstellingen, bedrijven en overheidsinstanties. In gezamenlijkheid willen en kunnen we de energietransitie realiseren.’

Na de opening volgden verschillende andere, succesvolle evenementen. Squintani noemt de European Researchers' Night en Zpannend Zernike als hoogtepunten. ‘Daar werkten de Schools op een hele mooie manier samen om de kennis en expertise die wij binnen de universiteit hebben, beschikbaar te stellen aan de gemeenschap. De European Researchers' Night is een evenement met duizenden deelnemers, maar ook de kleine bijeenkomsten zijn me bijgebleven. Neem een avondbijeenkomst met verschillende kennisinstellingen over de Hydrogen Valley Campus Europe, een groot project waarin we de verschillende faciliteiten in Noord-Nederland op het gebied van groene moleculen meer met elkaar laten samenwerken. Ik stond echt te kijken hoe de discussies op gang kwamen en er verbindingen ontstonden. Zo hoort het, dacht ik. Dat was voor mij één van de mooiste avonden van het afgelopen jaar binnen de Wubbo Ockels School.’

Onderzoek en onderwijs

Het opzoeken van samenwerkingen om de grote vraagstukken aan te pakken, is ook op het gebied van onderzoek een belangrijk streven van de School. ‘Het gaat om het bewustzijn dat er collega-onderzoekers werken aan dezelfde thematiek, maar vanuit een ander perspectief. Met de Wubbo Ockels School willen we samenwerking aanjagen, want juist dan creëren we nog meer waarde. Voor onderzoekers is het soms lastig in te passen in de dagelijkse realiteit: ze moeten leveren, publiceren, promovendi begeleiden, en ga zo maar door. Om een groot interdisciplinair project te draaien, is daarom domweg menskracht nodig, en dat vraagt om financiering. Het M20-programma laat zien hoe we de samenwerking tussen onderzoekers van verschillende disciplines kunnen aanjagen. Maar dit is slechts één van de vele onderzoeksinstrumenten. Afgelopen jaar ontwikkelden we tientallen aanvragen voor regionale, nationale en internationale onderzoeksfondsen. Altijd met de gedachte: hoe kunnen we onderzoekers bij elkaar brengen.’

Naast het onderzoek werkt de School actief aan het bevorderen van interdisciplinair onderwijs. Squintani benadrukt de 'summerschools' en hackathons als belangrijke initiatieven. ‘Daarnaast zijn we druk geweest met het ontwikkelen van minoren. Naast de bestaande Energy minor, ontwikkeld door Machiel Mulder, zijn we bezig met het ontwikkelen van nieuwe programma's, een proces dat veel tijd vergt. In 2024, het tweede jaar van de Wubbo Ockels School, zal opnieuw veel aandacht gaan naar het ontwikkelen van de onderwijsminoren, zodat we ze in 2025 daadwerkelijk kunnen aanbieden.’

Marathon op sprintsnelheid

Volgens de directeur van de WOS wordt er veel verwacht van de Schools. Het blijft daarom een uitdaging om te balanceren tussen de hoge verwachtingen voor de School en de beschikbare tijd. ‘Het oplossen van maatschappelijke uitdagingen geeft enorm veel energie, maar de transities zijn tegelijkertijd enorme vraagstukken. Alleen regionale samenwerkingen gaan het niet oplossen; de hele mensheid is ervoor nodig.’

Het geeft volgens hem een constant gevoel van ‘work in progress’. ‘Vandaag zetten we iets prachtigs neer, maar morgenochtend gaat de wekker om vier uur voor het volgende project. Het hele jaar door zijn we bezig met activiteiten: onderzoekaanvragen, evenementen, het ontwikkelen van projecten, onderwijs, conferenties, impactactiviteiten... Het is een marathon op sprintsnelheid. Maar goed, de olympische atleten lopen ook een marathon met 20 kilometer per uur, dan kunnen wij ook wat laten zien’, zegt hij lachend.

Bovenal blikt Squintani met trots terug op het eerste jaar van de School, waarbij hij wijst op de voortdurende ontwikkeling. ‘We blijven de teams van de Schools versterken, en dat is mooi om te zien. Extra menskracht geeft ons de kans om nog meer te doen. Ik zie ook steeds meer interactie tussen de medewerkers van de verschillende Schools. Dit leidt tot creatieve momenten bij het aanpakken van uitdagingen die zich op het grensvlak van diverse Schools bevinden. Denk bijvoorbeeld aan de twin transition, waarbij we samenwerken met de Jantina Tammes School. Ook zijn er samenwerkingen op het gebied van klimaatadaptatie met Rudolf Agricola, en in Planetary Health met Aletta Jacobs en Rudolf. Het House of Connections begint door de vele activiteiten zelfs aan de krappe kant te worden. Voor mij is dat een teken van succes!’