Kennis succesvol delen via de Publieksacademies

Polarisatie, cybercrime, letselschade, duurzaam gedrag… Het zijn onderwerpen van recente Publieksacademies. De thema-lezingen zijn een van de vele initiatieven de laatste jaren om kennis te delen en het brede publiek meer bij wetenschap te betrekken. Waarom vinden onderzoekers dit belangrijk?

_{Tekst Eelco Salverda, afd Communicatie / Foto’s Henk Veenstra}

In mei organiseerde de Faculteit Gedrags- en Maatschappijwetenschappen (GMW) samen met het Dagblad van het Noorden de eerste Publieksacademie Sociale Wetenschappen. Het Dagblad organiseert ook al jaren de Medische Publieksacademie met het UMCG en die voor de Rechtspraak met de Faculteit Rechtsgeleerdheid. Een succesvol concept, om mensen buiten de universiteit deelgenoot te maken van kennis van onderzoekers en om te laten zien hoe onderzoekers betrokken zijn bij maatschappelijke problemen en issues. Communicatieadviseurs Marije Cnossen (Faculteit Rechtsgeleerdheid) en Beau Oldenburg (GMW) vertellen over hun ervaringen – een ‘ouwe rot’ en een ‘rookie’ bij elkaar.

Een dinsdagavond in mei. Medewerkers van het Groninger Forum in zwarte shirtjes verwijzen bezoekers van de Publieksacademie naar boven. Bij de ingang van de zaal weer mensen in shirtjes, voor de kaartjescontrole. Binnen staan camera’s, een katheder en een laptop. Medewerkers met badges, headsets en hengelmicrofoons lopen gefocust rond. Alleen een zenuwachtig giecheltje van organisator Beau Oldenburg wijst erop dat deze publieksacademie de eerste is voor de sociale wetenschappen.

Rechtsgeleerdheid organiseert al publieksacademies sinds 2014, in het Academiegebouw. ‘Die locatie lag voor de hand. Maar het was ook een bewuste keuze. Het Academiegebouw is een heel aantrekkelijk en bekend gebouw, maar je loopt er niet zomaar even binnen. Door de Publieksacademie hier te organiseren geven we iedereen graag de gelegenheid om eens een kijkje te komen nemen. ,’ vertelt Cnossen. Zo stelt de universiteit zich letterlijk en figuurlijk open. De Publieksacademies van GMW vinden plaats in het Forum. Waarom daar? Oldenburg: ‘Het idee past goed bij de doelstellingen van het Forum, ze hebben er goede voorzieningen en doen een deel van de publiciteit. We hoeven eigenlijk alleen maar over de inhoud na te denken.’ Al blijft er nog genoeg werk over. GMW maakte bijvoorbeeld straatinterviews die als teaser werden geplaatst op social media en de website en in langere vorm werden vertoond tijdens de avond zelf. Cnossen: ‘Die vond ik heel aansprekend, van die ‘vox-pops’. Erg leuk om te zien. Dat brengt ons ook weer op ideeën.’

Een gemengd publiek van jong en oud vult langzaam de donkere zaal. Aanschuiven is het devies. ‘Bovenin zijn nog drie plekjes vrij hoor’. Oldenburg heet het publiek kort welkom bij deze eerste editie en vertelt over het doel en de opzet van de avond.

Het voorbeeld van de andere twee Publieksacademies was de inspiratie voor Oldenburg en collega’s. ‘Ook bij ons vindt veel onderzoek plaats dat direct op de maatschappij is gericht. En we vinden het belangrijk kennis te delen en mensen te informeren, zeker in dit tijdperk van fake news en post-truth. Mensen zijn over de inzichten van sociale wetenschappen misschien nog wel sceptischer dan over andere vakgebieden. We hebben direct ingezet op wisselwerking. We delen kennis, maar willen ook echt de nadruk leggen op vragen vanuit de samenleving.’ Ook bij Rechtsgeleerdheid is er geen gebrek aan onderwerpen. Cnossen: ‘Het recht is zo verweven met ons leven. Iedereen krijgt te maken met zaken als voogdij, aansprakelijkheid, een huis kopen, een testament. Soms lijkt wetenschap ver weg te staan, maar dat is niet zo. Dat maken we met de publieksacademies duidelijk. Je ziet ook een tendens dat wetenschap zich steeds meer openstelt. Lezingen, festivals, Open Science... Onderzoekers vinden dit een belangrijk onderdeel van hun werk.’

Rondom staat op de wanden een foto geprojecteerd: een gebalde vuist tijdens een demonstratie. Een verwijzing naar het thema polarisatie. Op een ander plekje staat het logo van het Dagblad van het Noorden, de mede-organisator.

Het publiek verschilt per lezing en is altijd heel gemêleerd, is de ervaring van Cnossen. Door de samenwerking met het Dagblad komt altijd een groot aantal bezoekers van buiten de universiteit. ‘Doorgaans hebben we zo’n 200 bezoekers. Maar bij het onderwerp vechtscheidingen zat de zaal tot de nok toe vol,’ zegt Cnossen. ‘We geven het de sprekers ook mee. Er zitten geen juristen in de zaal, maar publiek zonder juridische achtergrond - houd daar rekening mee in je presentatie.’ ‘Dat is bij jullie misschien ook wel wat belangrijker,‘ vult Oldenburg aan. ‘Bij rechten loop je al snel het gevaar in vaktaal te verzanden.’ GMW kon tevreden zijn over de eerste keer: met 220 mensen zat de zaal vol, vooral met bezoekers die niet aan de universiteit verbonden zijn.

Op de voorste rij begint 10 minuten na aanvang van Tom Postmes’ lezing een haan te kraaien. Een ringtone, of wekker? Een vrouw kijkt verschrikt op, rommelt besmuikt in haar tas en pakt haar telefoon. De haan krijgt ze te evenwel niet tot bedaren. Postmes gaat onverstoorbaar verder. Na twee minuten informeert hij begripvol. ‘Lukt het allemaal? Ik heb er geen last van hoor.’

Gemengd publiek roept ook gemengde reacties op. Cnossen: ‘Vaak hebben bezoekers zelf te maken met een probleem dat annex is met het onderwerp. Dat zie je terugkomen in de hoeveelheid vragen. Zo had onze hoogleraar notarieel recht na afloop van een van de academies een hele rij mensen voor zich staan, wachtend op hun beurt om een kwestie voor te leggen. We kunnen natuurlijk niet alles ter plekke oplossen, maar proberen iedereen te woord te staan. Dit is waarvoor we het doen.’ Persoonlijk contact, kennis delen – het werkt twee kanten op. Wat levert deelname onderzoekers eigenlijk op? Oldenburg: ‘Wij laten mensen op het aanmeldformulier aangeven welke vragen ze hebben. Daar zitten heel interessante tussen, waar ook echt wel ideeën voor onderzoek uit kunnen komen. En verder is het natuurlijk altijd goed om te weten wat er buiten de universiteit speelt op je vakgebied, om vragen uit de praktijk te horen. Ten slotte is het waardevol om na te denken over hoe je je boodschap overbrengt aan een ander publiek, in een korte presentatie, en om te leren omgaan met onverwachte gebeurtenissen vanuit het publiek.’

Na de pauze is de katheder verdwenen. Twee tafeltjes en vier stoelen vullen de vloer. Moderator Oldenburg interviewt Arnout de Vries van TNO, geflankeerd door eerdere sprekers Postmes en Flache. Na haar interview is het tijd voor vragen.

Cnossen: ‘Rechtsgeleerdheid werkte altijd al samen met het OM en de Rechtbank, bijvoorbeeld voor gastcolleges, uitwisseling van personeel en kennis. Ook voor dit evenement was de samenwerking heel voor de hand liggend. Met ons drieën zorgen we steeds voor twee sprekers. Vaak is dat iemand van onze faculteit die de theorie neerzet, waarna het OM of de Rechtbank het onderwerp vanuit de praktijk invullen.’ Ook bij GMW is die link met praktijk belangrijk. ‘We hebben steeds twee onderzoekers die wat vertellen, en een derde persoon van buiten de universiteit. Die interviewen we, ook om de vorm niet te eenzijdig te laten zijn. Voor vragen gaan we nog meer tijd inruimen. We willen geen hoorcolleges, interactie vinden we belangrijk.’

Rechtsgeleerdheid is bijna toe aan de 25e editie. Welke staat Cnossen het meest bij? ‘Die over tbs was erg indrukwekkend. Je ziet dan de impact die het op mensen heeft. De eerste die ik bijwoonde ging over het gebruik van DNA in strafzaken. Iedereen heeft daar een heel spannend CSI-beeld bij. Het was interessant om te horen hoe het werkelijk gaat.’ Oldenburg blikt vooruit: ‘Er is veel animo om mee te werken. Als zoiets één keer loopt gaan mensen zich ook spontaan aanbieden met hun onderwerp.’ Publieksacademies: succes verzekerd.