Spinozawinnaar: 'Ik omarm de groezeligheid van de ecologie’

Aan Theunis Piersma, hoogleraar Trekvogelecologie aan de Rijksuniversiteit Groningen, is de Spinozapremie toegekend. Dat maakte de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) vandaag bekend.

Piersma mag de NWO-premie van 2,5 miljoen euro vrij besteden aan zijn onderzoek: ‘Trekvogels zijn véél meer dan hun genoom alleen. Ze hebben een ongelooflijk aanpassingsvermogen aan hun veeleisende levenswijze en veranderingen in hun omgeving. Wij willen de wisselwerking begrijpen tussen die flexibiliteit en de omgevingen waarin ze opgroeien.’

Theunis Piersma is behalve hoogleraar aan de RUG ook aan het NIOZ Koninklijk Nederlands Instituut voor Onderzoek der Zee verbonden, als senior waddenonderzoeker.

Keuzes

Flexibiliteitsprobleem

De verscheidenheid aan soorten in de natuur, de biodiversiteit, staat onder grote druk. In een door mensen gedomineerde wereld hebben vooral de soorten nog kansen die zich kunnen aanpassen aan de snelle veranderingen. Wat bepaalt het vermogen tot aanpassing? Trekvogels belichamen dát deel van de biodiversiteit dat ons land verbindt met een groot deel van de rest van de wereld. Zij zijn een goed model om het flexibiliteitsprobleem te onderzoeken.

Groezelig

Levenslang volgen

‘We weten nog niet veel over de manier waarop de levensloop van (trek-)vogels vorm krijgt. Er zitten vast en zeker erfelijke aspecten aan vogeltrek, maar vogels leren in de loop van hun leven ook heel veel van elkaar, en ze doen eigen waarnemingen. Zo reageren ze op de omstandigheden die ze onderweg tegenkomen. Technologische ontwikkelingen, zoals steeds kleinere zenders, en nieuwe satelliet- en internettechnologie maken het nu mogelijk om individuele (trek-)vogels hun leven lang te volgen.’

Jeugdervaringen

Doen jonge vogels die in gezelschap van oudere vogels voor het eerst naar het zuiden trekken het beter dan jonge vogels die te laat zijn om van de ervaringen van ervaren dieren te profiteren? Piersma heeft de ambitie om voor het eerst trekgedrag te interpreteren in termen van de interactie tussen erfelijke informatie en contextuele informatie (over voedselbeschikbaarheid, natuurlijke vijanden en de van ouders en soortgenoten geleerde routines). In hoeverre bepalen jeugdervaringen – en dus niet de erfelijke aanleg - de latere trekroutines? In hoeverre zullen trekvogels in staat zijn om het hoofd te bieden aan het grote verlies aan leefgebied en de snelle klimaatveranderingen die hen boven het hoofd hangen? Is hun evolutionaire flexibiliteit een gevolg van hun vermogen om te leren? En, uiteindelijk: Waarom past de ene soort of het ene individu zich gemakkelijker aan omgevingsveranderingen aan dan anderen?

Burgerlijke stand

Curriculum vitae